In de ruimte kom je vaak voor verrassingen te staan, zo ondervindt ook de Solar Orbiter.
In februari van dit jaar lanceerde de Europese ruimtevaartorganisatie ESA haar Solar Orbiter. De sonde is gebouwd om de zon te bestuderen en moet ons de komende jaren onder meer – voor het eerst – een blik gunnen op de polen van de moederster. Het belooft een prachtige missie te worden die een schat aan informatie zal opleveren over de zon.
Komeet
Maar het lijkt erop dat het universum nog meer voor de Solar Orbiter in petto heeft. In het blad Research Notes of the AAS merken onderzoekers op dat de sonde naar verwachting dwars door de staart van komeet C/2019 Y4 (ATLAS) zal reizen. Dat was niet gepland, maar kan – met het oog op de instrumenten die zich aan boord van de Solar Orbiter bevinden – wel eens heel interessant worden.
Wellicht dat de naam ATLAS wel een belletje doet rinkelen. De komeet werd vorig jaar ontdekt en lang leek het erop dat deze komeet voor spektakel zou gaan zorgen. Terwijl C/2019 Y4 op de zon afstevende, nam de helderheid namelijk zo snel toe dat onderzoekers het aannemelijk achtten dat wij aardbewoners deze op korte termijn met het blote oog zouden kunnen aanschouwen. Die hoop bleek helaas ongegrond; in april viel de komeet uiteen.
Ionenstaart en stofstaart
Maar nu de Solar Orbiter door de staart van de komeet lijkt te gaan reizen, is het laatste over komeet ATLAS dus toch nog niet gezegd. Astronomen verwachten dat de Solar Orbiter ergens op 31 mei of 1 juni door de ionenstaart van de komeet reist. Dit staartje bestaat uit gas dat de komeet heeft achtergelaten en dat door ultraviolet licht van de zon geïoniseerd is. En op 6 juni kan de Solar Orbiter door de stofstaart van de komeet reizen. Deze bestaat – zoals de naam al doet vermoeden – uit stofdeeltjes die de komeet onderweg is verloren. “Als de komeet in de periode voorafgaand aan dat moment actief genoeg is, kan de Solar Orbiter stofdeeltjes tegenkomen,” zo stellen de onderzoekers. De sonde zou ze met behulp van instrumenten aan boord zelfs kunnen detecteren. Naar schatting zullen de stofdeeltjes waar de sonde begin juni mogelijk op gaat stuiten, de komeet komende week – op 20 mei – al verlaten.
Uniek
Als de Solar Orbiter er daadwerkelijk in slaagt om materiaal van komeet ATLAS te detecteren, dan zou dat tamelijk uniek zijn. “Het zou de eerste voorspelde toevallige doorkruising van een komeetstaart door een actieve sonde – met aan boord geschikte instrumenten voor het detecteren van materiaal afkomstig van de komeet – zijn,” aldus de astronomen.
SWAN
De Solar Orbiter komt overigens ook dicht bij de baan van komeet SWAN in de buurt. Deze komeet werd dit jaar ontdekt en zou als het een beetje meezit binnenkort zonder telescoop vanaf het aardoppervlak te zien moeten zijn. De onderzoekers sluiten echter uit dat de Solar Orbiter door de ionenstaart van deze komeet zal reizen. “En de kansen dat de sonde stof afkomstig van deze komeet tegenkomt, lijkt ook heel klein te zijn.”
Voor nu staat er dus waarschijnlijk één toevallige ontmoeting met een komeet op de agenda. Of het ook tot nieuwe ontdekkingen en inzichten omtrent kometen gaat leiden, is even afwachten. Dat we de afgelopen jaren dankzij ESA al veel wijzer zijn geworden als het om kometen gaat, staat wel vast. De ruimtevaartorganisatie zette al verschillende missies naar kometen op poten. Zo was er in 1985 de kometenjager Giotto die koers zette naar komeet Halley en een blik wierp op de komeet Grigg-Skjellerup. En in 2014 nestelde de Rosetta zich in een baan rond komeet 67P. Hoewel deze missies veel informatie opleverden, hebben kometen nog wel de nodige geheimen voor ons. Reden voor ESA om een nieuwe kometenjager te bouwen. De Comet Interceptor moet in 2028 gelanceerd worden. De sonde haast zich daarna naar Lagrangepunt L2 om daar rustig te wachten tot er een komeet gedetecteerd wordt die de interesse van astronomen heeft. Als zo’n komeet zich aandient, kan de sonde vanuit L2 vrij snel naar die komeet worden gestuurd. Het betekent dat ESA tijdens de bouw van de sonde en zelfs tijdens de lancering ervan waarschijnlijk nog niet weet welke komeet deze uiteindelijk zal gaan bezoeken. Dat de missie tot tal van nieuwe ontdekkingen gaat leiden, is vrijwel zeker. Zo heeft ESA haar zinnen gezet op het analyseren van een zogenoemde ‘ongerepte komeet’, oftewel een komeet die het binnenste van ons zonnestelsel voor het eerst bezoekt en – in tegenstelling tot de kometen die Giotto en Rosetta bestudeerden – dus ook nog nauwelijks door de warmte van de zon ingegeven veranderingen heeft ondergaan.