Al enkele jaren waarschuwen wetenschappers dat bepaalde veelgebruikte zonnebrandcrèmes giftig zijn voor zeedieren. Maar nieuw onderzoek suggereert dat deze bedreiging mogelijk wordt overschat.
Zonnebrandcrème is essentieel om jezelf te beschermen tegen de grillen van de zon. Zeker als je deze zomer van plan bent je dagen op het strand te slijten, is het verstandig om je goed in te smeren. Wetenschappers hebben echter betoogt dat sommige zonnebrandcrèmes bepaalde stofjes bevatten die, wanneer je gaat zwemmen, in het water verdwijnen en zo een bedreiging vormen voor zeedieren, waaronder koraal. Om deze reden zijn bepaalde zonnebrandcrèmes op de Amerikaanse Maagdeneilanden, Hawaï, de eilandnatie Palau en het Nederlandse Bonaire al verboden. In een nieuwe studie namen onderzoekers de kwestie wederom onder de loep. En hoewel is aangetoond dat specifieke chemische stofjes inderdaad schadelijk zijn, blijkt nu dat de gehele chemische ‘cocktail’ waar zonnebrandcrème uit bestaat, eigenlijk veel minder kwaad kan dan verwacht.
UV-filters
Zonnebrandcrèmes bevatten UV-filters, actieve ingrediënten die onze huid beschermen tegen zonnestralen. En van deze filters is vastgesteld dat ze giftig zijn voor het leven in de zee. Denk bijvoorbeeld aan het stofje oxybenzone, waarvan bekend is dat het kwetsbare koralen schaadt. “De meeste onderzoeken naar de toxiciteit van zonnebrandcrèmes testen alleen specifieke UV-filters,” legt onderzoeker Aaron Boyd in een interview met Scientias.nl uit. “Dit wordt gedaan in de veronderstelling dat deze chemicaliën het meest giftige bestanddeel zijn. Daarom wordt de toxiciteit van UV-filters afzonderlijk bestudeerd. Ondertussen zijn er al een overweldigend aantal onderzoeken uitgevoerd die de toxiciteit van geïsoleerde UV-filters hebben getest, door een bepaald organisme aan één chemische stof tegelijk bloot te stellen.”
Cocktail
Maar dat geeft niet het werkelijke plaatje weer, zo betoogt Boyd. Want zonnebrandcrème bestaat naast dit specifieke UV-filter ook uit heel veel andere bestanddelen. “In feite heeft minder dan drie procent van de tot nu toe gepubliceerde studies, volledige zonnebrandmengsels bestudeerd,” zegt hij. “Hierdoor is er een enorme kenniskloof ontstaan.” Boyd concentreerde zich in zijn studie dan ook niet op één enkel stofje, maar bestudeerde hoe de chemische ‘cocktail’ in zonnebrandcrème op elkaar inwerkt en het leven in de zee beïnvloedt. “We hebben in ons onderzoek alle componenten samen getest,” legt hij uit. “We mengden in de winkel gekochte zonnebrandcrèmes met water, waardoor we konden zien hoe het geheel aan componenten de toxiciteit beïnvloedt.”
Daphnia
De onderzoekers vergeleken de effecten van vijf verschillende zonnebrandcrèmes op Daphnia-watervlooien. Dit zijn kleine, ongewervelde dieren die veel voorkomen in zoutwatermeren over de hele wereld. De studie leidt tot een intrigerende ontdekking. “We waren zeer verrast toen we ontdekten dat de zonnebrandmengels veel minder giftig voor deze watervlooien zijn dan verwacht op basis van de hoeveelheid van elk UV-filter dat in de mengsels aanwezig is,” zegt Boyd. “Zo overleefden de watervlooien langdurige blootstelling aan zonnebrandcrèmes waar onder andere het UV-filter octocryleen in verwerkt zit.” De watervlooien overleefden zelfs concentraties die zeventig keer hoger waren dan als ze alleen aan dit specifieke UV-filter zouden zijn blootgesteld, wat dodelijk zou zijn geweest. Dit wijst erop dat het gehele mengsel dus een stuk minder giftig is dan specifieke UV-filters.
Minder schadelijk dan gedacht
De bevindingen duiden erop dat zonnebrandcrèmes dus minder schadelijk voor het milieu zijn dan gedacht. “Deze middelen zijn waarschijnlijk minder giftig voor zeedieren dan oorspronkelijk werd verwacht op basis van hun gevoeligheid voor UV-filters,” stelt Boyd. En dat is verrassend. “We verwachten doorgaans dat de toxiciteit evenredig zal toenemen met de toenemende concentratie,” gaat de onderzoeker verder. “Maar we zien nu een vermindering van de toxiciteit van mengsels. Dit suggereert dat verschillende componenten in zonnebrandcrèmes op elkaar in werken en zo de giftigheid van UV-filters verminderen.”
Koralen
Betekent dit dan ook dat koralen beter tegen zonnebrandcrèmes bestand zijn? We legden het Boyd voor. “Koralen zijn de meest gevoelige soorten die tot nu toe zijn bestudeerd,” zegt hij desgevraagd. “Bovendien is vastgesteld dat ze gevoelig zijn voor zonnebrandmengsels. Als je dus van plan bent om nabij koraalriffen te zwemmen, zou ik adviseren om toch een zonnebrandcrème op te smeren die bestaat uit minerale filters, zoals zinkoxide en titaniumdioxide.” Het betekent dat het in de buurt van koraal dus alsnog oppassen geblazen is. Kies dus in dit geval voor een ander soort zonnebrandcrème, dan weet je in ieder geval zeker dat je niet de prachtige omgeving die je op een bezoekje trakteert, verstoort.
Overschat
Toch blijkt dus dat blootstelling aan zonnebrandcrème voor de meeste kleine waterdieren nagenoeg geen bedreiging vormt. “De meerderheid van de studies die tot nu toe de toxiciteit van individuele UV-filters hebben bestudeerd, hebben de giftigheid van deze chemicaliën mogelijk overschat,” concludeert Boyd. Iets dat hij overigens niet per se ernstig vindt. “Als wetenschappers willen we altijd de meest nauwkeurige resultaten voortbrengen,” zegt hij. “Maar de wetenschap is een voortdurend proces, dat voortbouwt op de kennis die we hebben geleerd van eerdere studies. Als onze collectieve risicobeoordeling verkeerd blijkt te zijn, denk ik dat het beter is dat we de potentiële risico’s overschatten, waardoor mariene ecosystemen beter worden beschermd, dan dat we de risico’s onderschatten en hele ecosystemen instorten. Naarmate we meer gegevens verzamelen zal de risicobeoordeling steeds representatiever worden van het werkelijke risico. En onze studie helpt hieraan mee.”
Boyd raad iedereen ten zeerste aan om zonnebrandcrème te gebruiken zodra je een stap buiten de deur zet – en trouwens al helemaal als je op het strand ligt te zonnen. Daarbij hoef je vanaf nu dus eigenlijk niet meer bang te zijn dat je zonnebrandcrème schade aanricht aan zeeleven. “De meesten hoeven zich daar geen zorgen om te maken,” zegt hij. “De dreiging van huidkanker veroorzaakt door het niet opdoen van zonnebrandcrème is veel groter dan de potentiële effecten voor het milieu. Nogmaals, gebruik minerale filters als je in de buurt van koraalriffen bent, maar anders zou ik je adviseren zorgeloos te genieten van je dag in het water.”
