Het laat zien hoe groot de invloed van klimaatverandering is.
We zien het tegenwoordig steeds vaker: immense gebieden over de hele wereld gaan in vlammen op. Bovendien duren brandseizoenen niet alleen langer, maar beginnen ook eerder dan normaal. Dat het voornamelijk te maken heeft met klimaatverandering, mag ondertussen geen geheim meer zijn. In een nieuwe studie komen onderzoekers echter met verontrustend nieuws. Want als we niet onmiddellijk maatregelen nemen om klimaatverandering een halt toe te roepen, zouden bosbranden zich in de toekomst kunnen uitstrekken over maar liefst 74 procent van de gehele landmassa.
Recente bosbranden
De afgelopen twee jaar hebben we een aantal grote en ongekende bosbranden meegemaakt. Denk aan de allesverwoestende bosbranden in Australië, in het Braziliaans Amazone-regenwoud, in het noordpoolgebied en de aanhoudende en recordbrekende bosbranden die het westen van de Verenigde Staten blijven teisteren. Stuk voor stuk zijn het vernietigende gebeurtenissen, die vele soorten planten, dieren en andere organismen in gevaar hebben gebracht. “Recente catastrofale bosbranden over de hele wereld maken mensen echt bang,” zegt onderzoeker Yuming Guo in een interview met Scientias.nl. “Die bosbranden hebben niet alleen invloed op de menselijke gezondheid en economische ontwikkeling, maar ook op de biodiversiteit en het ecosysteem. Wetenschappers maken zich dan ook grote zorgen over het uitsterven van planten en dieren.”
Klimaatverandering
Deze grote branden zijn met name te wijten aan klimaatverandering, zo stellen onderzoekers. In de studie analyseerden de onderzoekers de natuurbranden die in de afgelopen twintig jaar zijn voorgevallen. En daaruit rolt een belangrijke conclusie. De planeet is namelijk sinds de industriële revolutie aanzienlijk opgewarmd. En sinds de jaren tachtig is de opwarming van de aarde in een stroomversnelling geraakt. Dit heeft geleid tot hogere temperaturen en droogte. De wereld kampt nu met inconsistente regenval en zinderende hitte wat leidt tot droge vegetatie. En die droge bosjes vatten veel makkelijker vlam. Ook blijkt dat mensen vaak verantwoordelijk zijn voor brand in natuurgebieden. Bijvoorbeeld door het achteloos weggooien van een brandende sigaret, of het stoken van een kampvuurtje.
Uitstoot
Het betekent dat er ondertussen al immense gebieden in vlammen zijn opgegaan. En dat is slecht nieuws voor ons klimaat. “Verrassend is dat tussen 1997 en 2016 de wereldwijde gemiddelde CO2-uitstoot gelijk was aan ongeveer 22 procent van de emissies veroorzaakt door de verbranding van fossiele brandstoffen,” vertelt Guo. “Dat is een enorm probleem voor klimaatverandering.” Zo kunnen de branden de opwarming van de aarde een extra impuls geven. Niet alleen doordat er meer CO2 vrijkomt, maar ook doordat er grote hoeveelheden roet en as ontstaan. Als die neerslaan op bijvoorbeeld (zee-)ijs, kan dat leiden tot een verdere stijging van de temperaturen in het reeds snel opwarmende noordpoolgebied. Want waar wit ijs zonlicht reflecteert, neemt met roet bedekt ijs dat zonlicht (en de warmte) juist op, waardoor het lokaal warmer wordt.
Toekomst
Het ziet er momenteel allemaal niet best uit. Want door de grootschalige kap van bomen en de omzetting van natuurgebieden in landbouwgrond, is de wereld niet in staat om voldoende CO2 te absorberen en het klimaat te koelen. En als klimaatverandering doorzet, moeten we volgens de onderzoekers in de komende jaren rekening houden met nog grotere, dodelijkere en meer destructieve branden. Sterker nog, als de hoge uitstoot van broeikasgassen aanhoudt, zou tegen het einde van de eeuw maar liefst 74 procent van de gehele landmassa ten prooi kunnen vallen aan vernietigende branden. Groene natuurgebieden worden dan subiet omgezet in zwart geblakerde landschappen.
Parijse klimaatakkoord
Hoe we dat moeten zien te voorkomen? Het antwoord laat zich al raden. “We moeten onmiddellijk actie ondernemen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen,” zegt Guo. “De belangrijkste en meest haalbare acties zijn onder meer het gebruik van fossiele brandstoffen remmen en overschakelen op schone energie.” Bovendien zouden we moeten proberen om de doelstellingen uit het Parijse klimaatakkoord te halen. In dit akkoord spraken landen af er alles aan te doen om de opwarming van de aarde tot 2 graden Celsius te beperken en zelfs hun best te zullen doen om de aarde niet meer dan 1,5 graad warmer te laten worden. Maar om die 1,5 graden doelstelling te realiseren, zou de wereldwijde CO2-uitstoot in 2030 met ongeveer 45 procent moeten zijn verminderd ten opzichte van het niveau in 2010 voordat de uitstoot uiterlijk twintig jaar later tot nul is gedaald. Hiervoor moet de CO2-uitstoot tussen 2020 en 2030 per jaar met ongeveer 7,6 procent dalen. Maar ja, hoe realistisch is dat? “Er zijn inderdaad enkele belemmeringen om deze doelen te bereiken,” geeft ook Guo toe. “Alle landen moeten hiervoor hun verplichtingen nakomen. En sommige landen zitten nog niet op de goede weg. Denk aan de Verenigde Staten en Australië.”
Willen we de doelstellingen uit het klimaatakkoord halen, dan zullen we alles op alles moeten gaan zetten. Toch is het de vraag of het überhaupt nog haalbaar is. Bijna 75% van de 184 toezeggingen in het akkoord schieten namelijk zodanig tekort dat ze klimaatverandering niet eens kunnen afremmen. Het betekent dat de beloftes niet nageleefd worden. En zoals uit eerder onderzoek bleek, lijken met name loze toezeggingen de Parijse klimaatdoelen onhaalbaar te maken. Landen zeggen het één, maar doen het ander. En dat leidt ertoe dat we nu afstevenen op een opwarming van drie tot vier graden Celsius tegen het einde van de eeuw. En meer is zelfs niet uitgesloten. Toch hoeven we niet bij de pakken neer te zitten. Want met de juiste maatregelen kunnen we nog zeker de ernstigste gevolgen van klimaatverandering afwenden.
De onderzoeker benadrukt de ernst van de situatie. Want bosbranden zijn niet alleen desastreus voor de natuur, ook voor onszelf. “Het vormt een groot risico voor de menselijke gezondheid,” zegt hij. Want naast reeds toegenomen oogirritaties, beschadigingen aan het hoornvlies en benauwdheid door de verstikkende rook, zijn de bijbehorende psychologische effecten – zoals posttraumatische stressstoornis (PTSD), depressie en slapeloosheid – even ernstig. Deze psychologische gevolgen kunnen jaren aanhouden, in het bijzonder onder kwetsbare kinderen en jongvolwassenen. Zo blijkt uit een langdurig onderzoek dat blootstelling aan heftige natuurbranden verband houdt met toegenomen psychologische klachten en een vermindering van de academische prestaties. Bovendien hebben de branden ook al velen dakloos gemaakt en zelfs levens geëist.
Guo onderstreept de dreigende vicieuze cirkel, waarbij een veranderend klimaat leidt tot omstandigheden waardoor er gemakkelijker branden ontstaan en de branden vervolgens weer bijdragen aan een verdere klimaatverandering. Vernietigende branden zullen dus in een warmere wereld terugkeren en zelfs groeien, zolang een belangrijke haard ervan – ons onvermogen om op het hoogste politieke niveau effectieve maatregelen te treffen om de aarde te behoeden voor verdere opwarming – blijft nagloeien. De onderzoekers bepleiten dan ook dat we zo snel mogelijk het tij moeten zien te keren. Want alleen met ingrijpende maatregelen kunnen we voorkomen dat grote en prachtige natuurgebieden in vlammen op gaan.
