En waarschijnlijk zal het nog lang onrustig blijven.
Wetenschappers hebben een immense zonnevlam waargenomen. Deze gaf gisteravond acte de présence. NASA’s Solar Dynamics Observatory, een ruimtesonde waarmee sinds 2010 de zon wordt bestudeerd, legde de gebeurtenis op beeld vast. “Dit was de meest krachtige uitbarsting tot nu toe in de huidige zonnecyclus en tevens de sterkste sinds september 2017,” zo laten onderzoekers van het Engels nationaal weerkundig instituut Met Office weten.
Zonnevlam
Een zonnevlam is eigenlijk een explosie op het oppervlak van de zon, veroorzaakt door het plotselinge vrijkomen van opgeslagen energie in de magnetische velden. Hierdoor ontstaat straling over het gehele elektromagnetische spectrum. De recent waargenomen zonnevlam was bijzonder krachtig, zo krachtig zelfs dat onderzoekers deze hebben ingedeeld in de klasse X. De zonnevlam heeft geleid tot een uitval van korte golfradioverbindingen boven Noord- en Zuid-Amerika. Radio-operators hebben mogelijk gemerkt dat het radiosignaal op alle frequenties onder 30 MHz gedurende meer dan 30 minuten wegviel.
Zonnevlammen worden ingedeeld in drie hoofdklassen. Klasse C omvat kleine uitbarstingen die nauwelijks invloed hebben op de aarde. Een stapje intenser is klasse M, met matige uitbarstingen die rond de polen korte periodes van radio-onderbrekingen kunnen veroorzaken. De krachtigste zonnevlammen vallen onder klasse X, waarbij uitbarstingen op aarde kunnen leiden tot het uitvallen van zowel radioverbindingen als elektriciteitscentrales.
Zoals gezegd wist NASA’s Solar Dynamics Observatory de zonnevlam op beeld te vereeuwigen. De vervaardigde foto is hieronder te zien. De zonnevlam is de felle flits in het midden, die zich naar de noordwestelijke rand beweegt.
Coronale massa ejecties
Deze monsterlijke zonnevlam ging gepaard met twee coronale massa ejecties die in de afgelopen 24 uur zijn opgemerkt. Tijdens een dergelijke uitbarsting op de zon worden energierijke deeltjes en magnetische velden de ruimte ingeslingerd. De eerste coronale massa ejectie werd veroorzaakt door een uitbarsting op het noordelijk halfrond van de zon en de tweede kwam voort uit de krachtige uitbarsting zelf. “De eerste moet nog worden onderzocht omdat er niet genoeg beeldmateriaal beschikbaar is,” schrijft Met Office. “Wat we wel weten, is dat de tweede zich momenteel voorwaarts door de ruimte beweegt – en er bestaat een kans dat deze op 17 december de aarde bereikt.”
Geomagnetische storm
Als coronale massa ejecties de aarde bereiken, kunnen ze geomagnetische stormen veroorzaken. Deze stormen hebben het potentieel om elektriciteitsnetwerken en andere infrastructuur te ontregelen. Bovendien kunnen ze het fenomeen van het noorderlicht (aurora) versterken, waardoor deze prachtige lichtshows intenser en zichtbaarder worden over grotere gebieden. “In het begin zal de geomagnetische activiteit rustig zijn, maar later wordt verwacht dat het wat onrustig tot actief wordt, vooral door de invloed van coronale gaten op 15 en 18 december,” schrijft Met Office.
Noorderlicht
Zoals gezegd kunnen coronale massa ejecties tevens leiden tot fraai noorderlicht. En daar kunnen we heel misschien dit weekend iets van merken. “Er zullen mogelijk wat aurora’s te zien zijn in Schotland en vergelijkbare breedtegraden,” schrijft Met Office. “Afgezien daarvan zullen de meeste omstandigheden waarschijnlijk normaal blijven.”
Zonnemaximum
Dat we nu te maken hebben gekregen met zo’n monsterlijke zonnevlam, is goed te verklaren. Het is namelijk het gevolg van het zonnemaximum waar we momenteel op afstevenen. Dit is hoe het werkt: onze zon doorloopt ongeveer elke 11 jaar een cyclus die begint met een zonneminimum, een periode waarin de zon kalm is en weinig zonnevlekken en zonnevlammen uitspuugt. Daarna komt het zonnemaximum, waarin de zon juist veel actiever wordt. In 2020 zijn we begonnen aan een nieuwe zonnecyclus, de 25e. De verwachting is dat onze zon de komende jaren steeds actiever zal worden en rond 2025 een hoogtepunt zal bereiken.
Meer is onderweg
Het betekent dat we de komende tijd nog veel van onze onstuimige zon mogen verwachten. Naarmate we namelijk dichter bij het zonnemaximum komen, zullen we waarschijnlijk meer zonnevlammen zien. Het is echter belangrijk op te merken dat niet alle zonnevlammen meteen gevaarlijk zijn. Onze aarde is namelijk omgeven door een magnetisch veld dat ons beschermt tegen de grillen van de zon. Desondanks kunnen krachtige zonnevlammen wel problemen veroorzaken. Ze kunnen bijvoorbeeld invloed hebben op onze radiocommunicatie, elektriciteitsnetwerken, navigatiesystemen en kunnen risico’s opleveren voor ruimtevaartuigen en astronauten.
Daarom houdt NASA de activiteit van de zon en onze directe ruimteomgeving met behulp van verschillende instrumenten nauwlettend in de gaten. Deze instrumenten onderzoeken alles, van de zonneatmosfeer tot de deeltjes en magnetische velden in de ruimte rondom de aarde. Hierdoor zijn we snel op de hoogte van extreem ruimteweer. En bereid je dus maar voor. Want er zullen waarschijnlijk nog veel meer zonnevlammen volgen.
