Kort voor hier in Nederland het vuurwerk de lucht inging en de champagne ontkurkt werd om het nieuwe jaar in te luiden, was er ook vuurwerk op de zon: onze moederster produceerde de krachtigste zonnevlam van deze cyclus. En dat krijgt mogelijk nog een staartje.
Gisterenavond laat stootte de zon een krachtige zonnevlam uit. Het Solar Dynamics Observatory – dat de zon voortdurend monitort – legde de gebeurtenis vast. Het resultaat zie je hieronder; de zonnevlam is links te zien.
Een zonnevlam is een explosie op het oppervlak van de zon, die ontstaat doordat energie die normaliter wordt beteugeld door de magnetische velden van onze moederster, plots vrijkomt. De zonnevlam van gisterenavond was uitzonderlijk krachtig; volgens NASA gaat het om een zonnevlam uit de X-klasse, nauwkeuriger gezegd: een X5.0-zonnevlam. (zie kader).
De zonnevlam van gisterenavond gaat de boeken in als de krachtigste zonnevlam sinds september 2017 én dus de krachtigste zonnevlam van deze cyclus. De zon doorloopt namelijk een grofweg 11 jaar durende cyclus waarin de zonne-activiteit een piek (het zogenoemde zonnemaximum) en een dieptepunt (het zonneminimum) bereikt. Tijdens – en in aanloop naar – het zonnemaximum ontstaan er grote aantallen zonnevlekken op de zon en treden grote zonnevlammen op. Volgens wetenschappers stevenen we nu op zo’n zonnemaximum af; volgens de laatste inzichten zou de zonneactiviteit tussen januari en oktober 2024 moeten pieken. In die zin is de grote zonnevlam die gisterenavond is ontstaan dus geen enorme verrassing. Sterker nog; het kan zomaar de opmaat zijn naar meer.
Maar nu zijn eerst alle ogen gericht op de potentiële nasleep van de zonnevlam die de zon gisteren uitspuugde. Daarbij kwam namelijk ook een zogenoemde coronale massa-ejectie – oftewel een plasmawolk – vrij. En er is een kans dat deze – voornamelijk met protonen en elektronen gevulde – wolk de aarde morgen raakt. En dat kan resulteren in een geomagnetische storm, oftewel een tijdelijke verstoring in de magnetosfeer van de aarde. Een geliefde consequentie daarvan is het ontstaan van het poollicht dat – in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden – bij heftige coronale massa-ejecties veel verder kan reiken dan de polen. En in het geval van deze coronale massa-ejectie is de verwachting dat deze ook op lagere breedtes voor spektakel kan zorgen. Of we daar in Nederland ook iets van gaan zien, blijft afwachten. Maar zoniet, dan krijgen we dit jaar – waarin de zonneactiviteit dus piekt – mogelijk ook nog wel een herkansing.
