De getroffen hersengebieden houden verband met problemen die vaak worden gemeld door long-COVID-patiënten, zoals vermoeidheid, geheugenverlies en concentratieproblemen.
Ondertussen heeft bijna iedereen het coronavirus onder de leden gehad. Hoe ernstig het ziekteverloop is, verschilt van persoon tot persoon. Een deel heeft milde of helemaal geen symptomen, terwijl een ander volledig door het virus wordt geveld. En dan heb je ook nog mensen die weken of zelfs maanden nadat ze de infectie opliepen, neurologische klachten blijven houden. Om meer over deze blijvende gevolgen van COVID-19 te weten te komen, besloten onderzoekers in een nieuwe studie hersenscans van herstelde coronapatiënten te bestuderen. En daaruit blijkt dat het coronavirus duidelijke sporen in het brein achterlaat.
Neurologische symptomen
Niet iedereen die hersteld is van een corona-infectie kan zijn leven weer als van ouds oppakken. Sterker nog, één op de acht Nederlanders houdt langdurig klachten. Dit wordt ook wel long COVID genoemd (zie kader). “Veel mensen die besmet zijn geweest met COVID-19, geven aan dat ze nog lang cognitieve en psychologische problemen ervaren,” vertelt onderzoeker Sapna Mishra in gesprek met Scientias.nl. “Denk aan vermoeidheid, verminderd of totaal verlies van reukvermogen, angst en slapeloosheid. Deze COVID-overlevenden hebben moeite om een normaal leven leiden.”
Long COVID, of ‘post-COVID-19′, is een aandoening waarbij iemand, na besmet te zijn geweest met het coronavirus, langdurig symptomen blijft houden. Deze persoon kan zelfs maanden na besmetting nog onder een slechte gezondheid gebukt gaan. De klachten die kunnen optreden zijn zeer divers. Naast vermoeidheid, geheugenverlies en concentratieproblemen kan long COVID bijvoorbeeld ook duizeligheid, tintelingen, hoofdpijn en depressie omvatten. Momenteel is long COVID nog een erg raadselachtige aandoening. Onduidelijk is bijvoorbeeld waarom de één het wel krijgt en de ander niet. Bovendien kan iedereen die COVID-19 heeft gehad, ook long COVID krijgen: het maakt daarbij niet uit of je tijdens de acute ziekte milde of ernstige klachten had. Zelfs mensen die niet in het ziekenhuis zijn opgenomen, kunnen aanhoudende klachten ervaren. Wel komt een ernstigere vorm van long COVID vaker voor bij patiënten die met een kritieke gezondheidstoestand in het ziekenhuis lagen.
Onlangs hebben verschillende studies aangetoond dat het coronavirus een zogenaamd ‘neurotroop virus’ is. Dit betekent dat het virus de hersenen aantast en daardoor verschillende neurologische symptomen kan veroorzaken. “Dit benadrukt de dringende noodzaak van een onderzoek naar deze gevolgen,” aldus Mishra.
Studie
En zo geschiedde. Om meer over de neurologische effecten te weten te komen, besloot Mishra samen met zijn collega’s hersenscans van 46 genezen coronapatiënten en 30 mensen die nog niet besmet zijn geweest (de controlegroep) te bestuderen. De onderzoekers maakten gebruik van een speciaal type MRI en vervaardigden hersenscans binnen zes maanden na herstel. Aan de studie deden ook patiënten met long COVID mee.
Hersenafwijkingen
Uit de bevindingen blijkt dat COVID-19 een duidelijk effect op de hersenen heeft. Want met behulp van de hersenscans vonden de onderzoekers opvallende verschillen in de hersenen van de herstelde coronapatiënten in vergelijking met die van de gezonde controlegroep. “We ontdekten veranderingen in de samenstelling van de hersenweefsels van deze herstelde coronapatiënten tot wel zes maanden na infectie,” legt Mishra uit. De meest opvallende verschillen troffen de onderzoekers in de frontale kwab (met name in de hoeveelheid aanwezige witte stof) en de hersenstam aan. En daarmee vallen de puzzelstukjes op hun plaats. “Deze hersengebieden kunnen rechtstreeks in verband worden gebracht met de gemelde symptomen van long COVID,” licht Mishra toe.
Ernstige complicaties
Al met al wordt het steeds duidelijker dat een corona-infectie ernstige gevolgen kan hebben; zelfs als je denkt al hersteld te zijn. Je kunt nog lang aan aanhoudende symptomen lijden. En de reden daarvoor is aantoonbaar in de hersenen. “Deze studie wijst op de ernstige, lange termijn complicaties die door het coronavirus kunnen worden veroorzaakt,” zegt Mishra. “Het breidt onze kennis over de impact van het virus op het menselijk brein uit.”
Tijdelijk of permanent?
Een prangende vraag is of de waargenomen hersenafwijkingen op den duur ook weer zullen verdwijnen. Op dit moment durft Mishra daar nog geen sluitend antwoord op te geven. “We moeten het eerst verder onderzoeken,” zegt hij. “Over een paar jaar weten we of er sprake is van een tijdelijke of permanente verandering.” Toch is Mishra optimistisch gestemd. “Het brein is plastisch,” vervolgt hij. Dit betekent dat we de werking van het brein en de verbindingen in de hersenen kunnen beïnvloeden. “Daarom verwachten we dat met behulp van revalidatie patiënten weer hun oude zelf kunnen worden.”
De onderzoeker hoopt dat de studie artsen en psychologen kan helpen om patiënten die aan long COVID lijden, beter te behandelen. Zo kunnen de bevindingen hen beter informeren over hoe ze patiënten kunnen begeleiden naar een zo’n goed mogelijk herstel. Daarnaast zet Mishra onverminderd zijn onderzoek voort. Zo is hij van plan dezelfde proefpersonen nog een tijdje te blijven volgen, om zo te achterhalen of de waargenomen hersenafwijkingen over een langere periode aanhouden, of misschien toch langzaam weer verdwijnen.
