Samen is leuker dan alleen. En dat geldt zeker voor kapucijnaapjes die elkaar echt nodig hebben om allerhande vaardigheden te leren: van het zoeken naar parasieten tot het spelen van spelletjes, zonder de ander zijn ze nergens, blijkt uit Braziliaans onderzoek.
Tolerantie is bovendien extreem belangrijk voor dit sociaal leren, tonen de onderzoekers van de Universiteit van São Paulo (USP) aan. Door tolerant te zijn naar de anderen in de groep en mee te doen aan collectieve activiteiten hadden de aapjes meer kans om nieuwe vaardigheden te leren van hun groepsgenootjes.
“Onze observaties hebben we verwerkt in een wiskundig model dat aantoonde dat apen vooral van anderen leren door directe observatie, door goed te kijken naar een ander aapje dat de taak uitvoert. Daarnaast bleek sociale tolerantie, vooral tussen partners in collectieve activiteiten, een goede manier om te voorspellen welke apen van wie zouden leren”, legt hoofdonderzoeker Camila Galheigo Coelho uit.
Leren van de groep
De onderzoekers wilden vooral aantonen dat de aapjes dingen leren door in de groep naar elkaar te kijken en dat het geen individuele aangelegenheid is. Jonge aapjes die een taak nog niet hadden geleerd keken vooral naar succesvolle volwassen mannetjes in de groep om van hen te leren.
Al sinds eind jaren 90 loopt er een onderzoek naar het sociale gedrag van kapucijnaapjes in het Serra da Capivara National Park in de staat São Paulo. Toen werd onder meer ontdekt dat de aapjes gereedschap gebruiken.
Met de stok erachteraan
In de loop der jaren zijn er andere populaties met andere gebruiken gevonden in Brazilië. De kapucijnaapjes die bijvoorbeeld op de savanne leven, gebruiken stenen om kokosnoten en andere zaden te kraken. In de Serra da Capivara gebruiken ze stenen ook als gereedschap voor andere zaken, zoals het uitgraven van wortels of insectennesten, en als stokken om hagedissen of kleine zoogdieren te vangen. Dat is toch bijzonder: kleine aapjes die met stokken achter hun prooi aan gaan. Niet voor niets zijn ze meermaals onderwerp geweest van documentaires.
Eten in een doosje
De onderzoekers observeerden negen maanden lang twee groepen apen in de Serra da Capivara. De groepen leven 8 kilometer van elkaar. Ze deden een experiment door één aapje een activiteit te leren zonder dat de rest van de groep het wist. Zo konden ze het leerproces vanaf het begin analyseren en zien hoe de vaardigheid werd doorgegeven aan de andere apen.
Drie dagen lang zetten de onderzoekers een doosje neer voor één aapje uit de groep dat was afgedwaald van de anderen in een gebied waar ze altijd naar voedsel zoeken. De doos had een blauw deurtje en een groene hendel. Als het aapje op het deurtje drukte of aan de hendel trok kon hij bij het voedsel dat in de doos zat. Het dier kreeg een van de twee manieren te zien om de beloning te activeren.
Zodra de dieren geleerd hadden hoe ze het mechanisme op een van de twee manieren moesten bedienen, werd de doos aan elke groep ter beschikking gesteld. Nadat sommigen hadden geprobeerd om de doos met stenen kapot te maken en in de binnenkant te prikken met stokken, voerde het aapje dat van de onderzoekers had geleerd hoe hij bij het voedsel kon, de taak uit terwijl de anderen dichterbij kwamen en toekeken. “Onze verwachting was dat de ene groep zou leren om te duwen en de andere om te trekken, waardoor er twee verschillende tradities zouden ontstaan. Maar in beide groepen leerden ze de beloning op beide manieren te bereiken”, vertelt Coelho.
Tolerantie is cruciaal
De onderzoekers merkten ook op dat leren gemakkelijker te observeren was in de grotere, sterk verdeelde groep. Als een lid van een subgroep de vaardigheid onder de knie had, leerden de anderen in dezelfde groep dat ook snel. Uiteindelijk leerde bijna 58 procent van de apen de taak uit te voeren.
In de kleinere, hechtere groep zorgde een dominant mannetje ervoor dat veel groepsgenoten niet dichterbij durfden te komen. Hierdoor leerde slechts een kleine 37 procent van de groep de taak uit te voeren. Dit maakt duidelijk hoe belangrijk tolerantie is voor sociaal leren. Dit dominante mannetje tolereerde het niet dat andere apen in de buurt kwamen waardoor de kans veel kleiner werd dat het grootste deel van de groep bij het voedsel wist te komen.
