Wetenschappers hebben ontdekt dat verborgen buikvet verband houdt met veranderingen in de hersenen tot wel 15 jaar voordat de eerste symptomen van de ziekte opdoemen.
Dementie is de snelst groeiende doodsoorzaak in Nederland. Op dit moment lijden naar schatting 290.000 mensen in Nederland aan deze slopende ziekte. En daar blijft het niet bij. Het aantal zal in de toekomst explosief stijgen naar meer dan een half miljoen in 2040. En tegen 2050 wordt verwacht dat het aantal mensen met dementie tot ongeveer 620.000 is gestegen. Nog altijd onderzoeken wetenschappers de oorzaken van deze snelle toename. En het lijkt erop dat dit in ieder geval deels verklaard kan worden door verborgen buikvet.
Overgewicht
Inmiddels hebben we dankzij tal van onderzoeken al wel een redelijk beeld van de factoren die het risico op de ziekte van Alzheimer vergroten. En veel van deze factoren hebben te maken met levensstijl. “Eerdere studies hebben laten zien dat mensen met overgewicht op middelbare leeftijd een hoger risico lopen op de ontwikkeling van Alzheimer,” vertelt onderzoeker Mahsa Dolatshahi in gesprek met Scientias.nl. “Er is echter nog niet bestudeerd welk type vet precies de boosdoener is.”
Studie
En dus nam Dolatshahi samen met haar team de proef op de som. Voor dit onderzoek bestudeerden zij gegevens van 54 deelnemers zonder cognitieve problemen in de leeftijd van 40 tot 60 jaar, met een gemiddelde BMI van 32. Deze deelnemers ondergingen metingen van glucose en insuline, evenals tolerantietests voor glucose. Met behulp van abdominale MRI werd de hoeveelheid vet onder de huid (subcutaan vet) en verborgen buikvet (visceraal vet) gemeten. Bij een kleinere groep van 32 deelnemers keken ze ook met behulp van scans naar de ziekte zelf, en dan met name naar de ophoping van de welbekende amyloïde plaques en tau, die kenmerkend zijn voor Alzheimer.
Verborgen buikvet
Het onderzoek leidt tot een opvallende ontdekking. Zo blijkt dat meer verborgen buikvet op middelbare leeftijd de kans op de ziekte van Alzheimer vergroot. Deze relatie was sterker bij mannen dan bij vrouwen. Ook zagen ze dat meer buikvet samenhing met meer ontstekingen in de hersenen.
Verborgen buikvet of, met een moeilijker woord, visceraal vetweefsel, is vet dat niet direct onder de huid maar dieper rond inwendige organen wordt opgeslagen. Het bevindt zich onder andere rondom de lever, pancreas en darmen. In tegenstelling tot het zichtbare vet onder de huid (subcutaan vet), is visceraal vet niet direct zichtbaar. Ondertussen weten we al dat de ophoping van verborgen buikvet behoorlijk zorgelijk is. Zo wordt het in verband gebracht met verschillende gezondheidsrisico’s en speelt het waarschijnlijk een rol bij uiteenlopende gezondheidsproblemen, zoals diabetes, hartziekten en, zoals nu blijkt, de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer.
De studie toont aan hoe slecht verborgen buikvet is. Al is het ontdekte verband niet per se verrassend. “Het is heel begrijpelijk dat vet dat zich verstopt in de buikholte in verband kan worden gebracht met een hoger risico op de ziekte van Alzheimer,” merkt Dolatshahi op. “Dit komt omdat het ook samenhangt met een groter risico op hart- en vaatziekten en ontstekingen. Anders dan het vet onder de huid dat wellicht beschermend werkt tegen ontstekingen, heeft verborgen buikvet deze gunstige eigenschap niet.”
Verklaring
Er is op dit moment nog geen definitieve verklaring gevonden voor de exacte mechanismen waardoor verborgen buikvet de ontwikkeling van Alzheimer bespoedigt. Al heeft Dolatshahi wel een idee. “De veronderstelling is dat verborgen buikvet ontstekingen in de rest van het lichaam veroorzaakt,” zegt ze. “Dit, in combinatie met een verhoogde doorlaatbaarheid van de bloed-hersenbarrière door die ontstekingen, kan leiden tot ontstekingen in de hersenen. We hebben deze hypothese getest met behulp van beeldvormingstechnieken en onze eerste resultaten suggereren dat mensen met veel visceraal vet inderdaad meer ontstekingen in hun hersenen hebben. Er zijn ook andere manieren waarop visceraal vet aan de ziekte van Alzheimer kan worden gekoppeld, zoals de afscheiding van bepaalde stoffen door het vetweefsel (waaronder leptine en adipokines) en een toename van insulineresistentie.”
Middelbare leeftijd
Het onderzoek is vooral relevant voor mensen van middelbare leeftijd. Want de ophoping van verborgen buikvet gebeurt met name vanaf het moment dat je je vijftigste verjaardag hebt gevierd. “Naarmate mensen ouder worden, vindt er een herverdeling van vet plaats, waarbij het vet rond de organen toeneemt en het vet onder de huid afneemt,” legt Dolatshahi uit. “Een van de redenen hiervoor zijn veranderingen in geslachtshormonen, vooral bij vrouwen na de menopauze. Daarnaast neemt het aantal adipose B-cellen, een bepaald type immuuncel, toe met het ouder worden, wat leidt tot meer ontstekingen en een verminderd vetmetabolisme.”
Doelwit
Kortom, de studie toont onomstotelijk aan dat er een verband bestaat tussen een bepaald soort vet en de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer. Verborgen buikvet leidt tot specifieke veranderingen in de hersenen tot wel 15 jaar voordat de eerste symptomen van de ziekte zichtbaar worden. En dat zijn belangrijke nieuwe inzichten. De resultaten suggereren bijvoorbeeld dat het verminderen van verborgen buikvet een belangrijk doelwit kan zijn om het risico op toekomstige ontstekingen in de hersenen en dementie te verminderen. “In een vroeg stadia van de ziekte zijn aanpassingen, zoals gewichtsverlies, het meest effectief,” stelt Dolatshahi. “Als je dus op tijd begint met het verminderen van verborgen buikvet, is het wellicht mogelijk om het begin van Alzheimer uit te stellen.”
De bevindingen zijn dan ook belangrijk in onze strijd tegen de slopende ziekte. Ze geven namelijk aan dat het mogelijk is om Alzheimer uit te stellen of misschien zelfs te voorkomen. “Een gezonde levensstijl met regelmatige lichaamsbeweging en een gezond dieet zet duidelijk zoden aan de dijk,” zegt Dolatshahi. Tegelijkertijd hoopt ze dat de studie ook mensen kan ondersteunen die proberen gewicht te verliezen. “Nu er steeds meer medicijnen beschikbaar komen die zich richten op obesitas, kan ons onderzoek helpen bij het begeleiden van behandelingen en preventieve maatregelen,” vervolgt Dolatshahi. “Het is belangrijk dat interventies gericht op het aanpakken van obesitas en de impact op de hersengezondheid zich specifiek richten op het verminderen van visceraal vet. Dit kan worden bereikt met medicijnen zoals Mounjaro, Ozempic of Wegovy. Hierdoor kan het risico op de ziekte van Alzheimer aanzienlijk worden verminderd.”
