De kopbal maakt al zo lang als het voetbal bestaat deel uit van het spel. Maar de laatste tijd gaan er steeds meer geluiden op dat al dat koppen slecht is voor de hersenen. Ook deze studie komt tot die conclusie. Al binnen twee jaar is er afbraak te zien van de microstructuur in het brein.
Ook verschillende hersenfuncties op het gebied van leren en geheugen gaan achteruit, blijkt uit nieuw onderzoek dat deze week wordt gepresenteerd op de jaarlijkse bijeenkomst van de Radiological Society of North America (RSNA) in Chicago. “Er zijn wereldwijd grote zorgen over hersenbeschadiging in het algemeen en de kans op negatieve langetermijneffecten door het koppen tijdens voetbal in het bijzonder”, vertelt hoofdonderzoeker Michael Lipton van Columbia University. “Een groot deel van deze bezorgdheid heeft te maken met de fysieke veranderingen die jongvolwassenen doormaken en die op latere leeftijd kunnen leiden tot een verhoogd risico op de afbraak van hersencellen en dementie.”
Nieuwe methode
Een eerdere studie onderzocht al de negatieve effecten op de hersenen bij voetballers die ballen koppen, maar die keek slechts naar één bepaald moment in de tijd. Deze nieuwe studie kijkt naar de veranderingen in de hersenen over een tijdspanne van twee jaar. Er deden 148 jonge amateurvoetballers van gemiddeld 27 jaar oud mee aan het onderzoek. Het onderzoeksteam ontwikkelde een speciale vragenlijst voor de spelers om uit te vinden hoe vaak ze de voetbal met hun hoofd aanraakten. “Toen we begonnen, was er nog geen methode om het aantal kopballen per speler nauwkeurig in te schatten”, zegt Lipton. “We hebben daarom een gestructureerde vragenlijst ontwikkeld die gevalideerd is in verschillende studies.”
Onder de scanner
De enquête bestond uit een reeks vragen over de hoeveelheid wedstrijden, trainingen en kopballen van de proefpersonen. Na twee jaar koppen werd het aantal kopballen ingedeeld in de categorieën laag, gemiddeld en hoog. De spelers deden vervolgens leer- en geheugentests en werden onder een DTI-scanner gelegd aan het begin van het onderzoek en twee jaar later. Met DTI, een vorm van MRI, kun je de microstructuur van de hersenen in kaart brengen door de microscopische beweging van watermoleculen door het hersenweefsel te volgen.
Mild hersenletsel
En dat leverde behoorlijk schokkende resultaten op. Bij de groep die de meeste kopballen te verduren kreeg – meer dan 1500 in twee jaar – was er een toename van de diffusie in de frontale witte stof te zien en een afname van de maatstaf voor de structuur van de hersenen in bepaalde gebieden. De resultaten zijn gecorrigeerd voor leeftijd, geslacht, opleidingsniveau en eerdere hersenschuddingen.
“Uit onze analyse blijkt dat een groot aantal kopballen in twee jaar gelinkt kan worden aan veranderingen in de microstructuur van de hersenen, vergelijkbaar met mild hersenletsel”, aldus Lipton. “Veel koppen wordt ook geassocieerd met een afname in de verbale leerprestaties. Dit is de eerste studie die een verandering in hersenstructuur laat zien op de lange termijn door koppen met voetbal.”
Grijze en witte stof
In een tweede studie zijn de onderzoekers dieper ingegaan op het verband tussen kopballen en verbale leerprestaties. Daarbij keken ze naar de kopballen meer dan twaalf maanden voor de DTI-scan en verbale leerprestaties bij 353 amateurvoetballers tussen de 18 en 53 jaar. In tegenstelling tot eerder onderzoek dat gefocust was op de witte stof dieper in de hersenen, gebruikte deze studie een nieuwe techniek met bepaalde DTI-parameters om de scheidslijn tussen de grijze en witte stof in de hersenen, dichterbij de schedel, te beoordelen.
“Belangrijk is dat onze nieuwe aanpak een hersengebied bestudeert dat vatbaar is voor verwondingen, maar tot nu toe nauwelijks is onderzocht vanwege beperkingen van bestaande methodes”, legt Lipton uit. “De toepassing van deze techniek kan mogelijk de schade vaststellen door herhaaldelijk koppen, maar ook door hersenschuddingen of ander hersenletsel op een manier die eerder niet mogelijk was.”
Bijdrage aan discussie
De onderzoekers ontdekten dat de normaal gesproken scherpe afscheiding tussen grijze en witte stof afgestompt was door veelvuldige blootstelling aan kopballen. “We gebruikten DTI om de scherpte vast te stellen van de overgang van de grijze naar de witte stof”, verklaart Lipton. “Bij meerdere hersenaandoeningen wordt deze normaal gesproken scherpe scheidslijn tussen de twee hersenweefsels meer een wazig overgangsgebied.” Dat is volgens Lipton de verklaring voor de achteruitgang in cognitieve prestaties door de grote hoeveelheid kopballen. “Deze bevindingen leveren een belangrijke bijdrage aan het aanhoudende debat of koppen in het voetbal nu wel of niet schadelijk is”, zegt hij tot besluit. En het lijkt dus wel degelijk schadelijk te zijn.
Aan de buitenkant van je hersenen vind je vooral de grijze stof. Die bestaat voornamelijk uit zenuwcellen. In de grijze stof wordt informatie verwerkt, zou je kunnen zeggen. De witte stof zit meer aan de binnenkant en bestaat uit de verbindingen tussen de zenuwcellen. Om die verbindingen zit myeline, wat een soort wit isolatielaagje is. Dit zorgt ervoor dat signalen tussen zenuwcellen snel worden doorgegeven.
