Onderzoekers hebben de factoren in kaart gebracht die het risico op (een ernstige) corona-infectie zowel verhogen als verlagen. En dat levert onverwachte – en vrij opmerkelijke – resultaten op.
Ondertussen heeft het coronavirus wereldwijd meer dan 650 miljoen mensen besmet. En zo’n 6,6 miljoen mensen zijn aan de gevolgen van het virus overleden. Het ziektebeeld kan bovendien sterk verschillen. Wat wetenschappers nog altijd niet begrijpen, is hoe het kan dat de één er met milde klachten van af komt, terwijl het virus een ander fataal wordt. In een nieuwe studie hebben onderzoekers geprobeerd meer grip op de zaak te krijgen door de factoren in kaart te brengen die zowel het risico op besmetting als een ernstig ziekteverloop verhogen en verlagen. En sommige daarvan zullen je wellicht verbazen.
Ziektebeeld
Waarom de één ernstig ziek wordt van corona terwijl de ander nergens wat van merkt, is een prangende vraag waar onderzoekers zich nog altijd het hoofd over breken. Ongetwijfeld spelen hierbij leeftijd en onderliggende gezondheidsproblemen een rol. Tot dusver lijken ouderen en mensen met bepaalde reeds bestaande aandoeningen – zoals hartfalen of ademhalingsproblemen – een groter risico te lopen om hard door het virus te worden gegrepen. Ook genen kunnen mogelijk de verschillen tussen mensen verklaren, al tasten wetenschappers voor het grootste deel nog in het duister.
Gebrekkige informatie
Dat dit na drie jaar corona nog altijd in nevelen gehuld is, is te herleiden naar gebrekkige informatie over de factoren die de kans op infectie en een ernstiger ziekteverloop beïnvloeden. Bovendien is de beschikbare informatie vaak speculatief. Volgens onderzoeker Jaroslav Flegr is dit overigens begrijpelijk. Zo waart het virus – ook al voelt dat misschien niet zo – eigenlijk nog vrij kort rond. “Drie jaar is nog te kort om de benodigde gegevens over een nieuw virus te verzamelen, deze te analyseren, een wetenschappelijk artikel te schrijven en deze gepubliceerd te krijgen,” vertelt hij in gesprek met Scientias.nl. “Bovendien is SARS-CoV-2 niet één virus – de varianten verschillen in biologische eigenschappen. En daardoor kunnen ook de factoren die de kans op infectie beïnvloeden, verschillen.”
Studie
Om toch meer over de risicofactoren te weten te komen, rekruteerden Flegr samen met zijn collega’s zo’n 30.000 Tsjechische internetgebruikers. “De deelnemers kregen 105 potentiële risico- en beschermende factoren voor COVID-19 onder ogen en moesten kiezen welke voor hen van toepassing waren,” legt Flegr uit. De factoren omvatten gezondheids- en demografische kenmerken en gedragingen. Denk aan het houden van dieren, het slikken van supplementen of vitamines, sporten, zwemmen in koud water, frequent zingen, marihuanagebruik, roken van tabak, alleen wonen, wandelen in de natuur en vrijwilligerswerk. “Ook vroegen we de deelnemers naar het ziekteverloop,” zegt Flegr. Vervolgens lieten de onderzoekers er analyses op los. “Onze studie is slechts verkennend, we hadden alleen de capaciteit om basisanalyses uit te voeren,” aldus Flegr.
Risicofactoren die de kans op COVID-19 vergroten
De onderzoekers ontdekten verschillende kenmerken die het risico op infectie verhogen. Zo blijkt dat mannen, mensen met bloedgroep B en grotere huishoudens een grotere kans hebben om COVID-19 onder de leden te krijgen. Actief sporten, frequent zingen en zwemmen in koud water blijken verrassend genoeg ook belangrijke risicofactoren. “Maar het ergste wat je kunt doen, behalve je niet laten vaccineren, is fysiek contact met veel andere mensen,” stelt Flegr.
…onderzoekers al vrij vroeg aantoonden dat COVID-19 dodelijker is voor mannen dan voor vrouwen? Mannen blijken niet alleen veel ernstigere ziekteverschijnselen te hebben, ze overlijden er ook veel vaker aan. ‘Man zijn’ is dus een belangrijke risicofactor voor de ernst van de ziekte, ongeacht de leeftijd.
Beschermende factoren die de kans op COVID-19 verkleinen
Uit de studie blijkt verder dat het strikt dragen van een mondkapje de kans op infectie het sterkst verkleint. De tweede belangrijkste beschermende factor, is het slikken van vitaminen en supplementen. Zo toont de studie aan dat met name het slikken van vitamine D een aanzienlijke bescherming biedt tegen het oplopen van COVID-19. Ook het drinken van rooibosthee blijkt wonderen te verrichten. “Ik was erg verrast beschermende factoren te vinden die we van tevoren niet hadden verwacht,” zegt Flegr. “Zo hadden we niet gedacht dat bijvoorbeeld rooibos zo’n sterk effect zou hebben. Het beste wat je kunt doen om jezelf te beschermen tegen corona is jezelf laten vaccineren, een mondkapje dragen, vitamine D slikken en veel rooibosthee drinken.”
Wonen in een stad en hoogopgeleiden
Daarnaast blijkt dat ook mensen die in grotere steden wonen een verminderd risico lopen. En dat lijkt misschien tegenstrijdig. “De meest waarschijnlijke verklaring is dat mensen die in grote steden wonen gemiddeld hoger opgeleid zijn en daardoor minder vatbaar zijn voor desinformatie,” oppert Flegr. “Ze volgen eerder professionele aanbevelingen op en beschermen zichzelf beter. Waarschijnlijk hebben ze ook betere toegang tot goede medische zorg.” Deze verklaring ligt in lijn met andere bevindingen. Zo blijkt uit de studie dat mensen met een hoger opleidingsniveau – vooral vrouwen – inderdaad minder snel én minder ernstig ziek worden. Daarnaast blijkt dat alleenwonenden ook minder vaak besmet worden. En, als ze toch COVID-19 krijgen, hebben ze vaker alleen wat milde klachten. Bovendien toonden de onderzoekers aan dat social distancing en veelvuldig handen wassen slechts een zwak beschermend effect heeft.
Roken
Wat de onderzoekers ook ontdekten, is dat het roken van tabak en het gebruik van marihuana (bij vrouwen) een relatief sterk beschermend effect heeft. En dat is opvallend. “Bovendien verkleint dit niet alleen het risico op infectie, het lijkt ook te beschermen tegen een ernstiger ziekteverloop,” zegt Flegr. Dit merkwaardige beschermende effect van het roken van tabak is overigens ook al eens in eerdere studies aangetoond. De meeste onderzoeken tonen echter nadelige effecten aan van roken op het risico op een ernstig beloop van COVID-19. “Bovendien zou ik er aan willen toevoegen dat onze gegevens ook bevestigen dat het roken van sigaretten een algeheel negatief effect heeft op de lichamelijke gezondheid van de deelnemers aan ons onderzoek,” aldus Flegr.
Dankzij de studie weten we nu iets beter wat je kunt doen om jezelf zo goed mogelijk tegen corona te beschermen én wat je vooral niet moet doen. Toch blijven veel van de bevindingen nog onverklaard. Wil je zelf ook nog eens in deze resultaten duiken; dat kan. “We hebben niet alleen de resultaten van onze analyses gepubliceerd, maar ook alle ruwe gegevens die tijdens het onderzoek zijn verzameld,” zegt Fegr. “Deze gegevens zijn nu voor iedereen beschikbaar in de openbare database Figshare. We hopen dat andere wetenschappers de gegevens zorgvuldig en in meer detail zullen analyseren. Want we zijn van mening dat onze data kunnen helpen het huidige rondwarende coronavirus – en andere, toekomstige coronavirussen – te bestrijden.”
