Veel mensen hebben een favoriet restaurant of zweren bij de manier waarop oma de erwtensoep klaarmaakt. Maar groene zeeschildpadden doen er nog een schepje bovenop. Zij gaan al generaties lang naar dezelfde zeegrasvelden in de Middellandse Zee om zich tegoed te doen aan de lokale delicatesse.
De zeeschildpadden kruipen samen met hun broers en zusjes op het strand uit het ei, maar hun ouders zijn dan al in geen velden of wegen meer te bekennen. Ze kruipen met moeite het water in en dobberen enkele jaren dichtbij hun geboortegrond in zee rond. De jonge dieren zijn geen kieskeurige eters: ze verorberen zowel plantaardig als dierlijk voedsel. Pas als ze een jaar of vijf zijn, hebben ze genoeg kracht om de wijde wereld in te trekken.
Zeegrasvelden bedreigd
Naar schatting wordt slechts een op de duizend babyzeeschildpadden volwassen. In hun eerste uren kunnen ze door vogels, krabben, honden en andere dieren worden opgegeten. Eenmaal in het water aangekomen, worden ook vissen hun vijand en legt een deel door bijvangst, vervuiling en stroperij het loodje. De gelukkigen die dit mijnenveld overleven, zwemmen naar hetzelfde gebied als waar hun ouders heen zijn gegaan. Vanaf dan eten ze alleen nog het zeegras uit dit specifiek gedeelte van de Middellandse Zee. Historisch ecoloog Willemien de Kock van de Rijksuniversiteit Groningen ontdekte dit fascinerende eetpatroon door archeologische vondsten te combineren met recente huidmonsters en moderne satellietdata.
De groene zeeschildpad wordt echter in zijn bestaan bedreigd. Aan de oostelijke kust van de Middellandse Zee worden de nesten van het dier actief beschermd door vrijwilligers. “We steken momenteel veel energie in het beschermen van de kleintjes”, legt De Kock uit, “maar we beschermen niet de plek waar ze het grootste deel van hun tijd doorbrengen: de zeegrasvelden.” De wetenschapper pleit ervoor dat hier verandering in komt, want juist deze zeegrasvelden worden bedreigd door de klimaatverandering.
Eeuwenoude botten analyseren
De Kock had in Groningen de beschikking over dozen vol overblijfselen van zeeschildpadden uit het Middellandse Zeegebied, die eerder door haar begeleider, Canan Çakırlar, waren opgegraven en geanalyseerd. “Het enige dat ik hoefde te doen, was graven in wat dozen”, aldus De Kock. Zij kon na analyse van de botten twee soorten van elkaar onderscheiden: de groene zeeschildpad en de karetschildpad. Ook kon ze het dieet van de dieren bepalen door collageen uit het bot te analyseren met een massaspectrometer. “De ene plant kan meer van het lichtere koolstof-12 bevatten dan de andere plant, die juist meer van het zwaardere koolstof-13 bevat. Omdat koolstof niet verandert wanneer het eten verteerd wordt in het lichaam, kunnen we vaststellen welke verhouding van koolstof er in de botten aanwezig is en daar het dieet uit afleiden”, legt De Kock uit.
Huidmonsters
Met behulp van satelliet-trackingdata van de University of Exeter kreeg de onderzoeker inzicht in de migratieroutes en bestemmingen van zeeschildpadden die op dit moment in de Middellandse Zee zwemmen. Ook hadden de Britse wetenschappers kleine huidmonsters van de schildpadden verzameld. De Kock vergeleek de dieetinformatie die volgde uit de huidmonsters met de informatie uit de duizenden jaren oude botten en kwam zo tot de conclusie dat de groene zeeschildpadden al circa 3000 jaar lang naar de zeegrasvelden langs de kust van Egypte en West-Libië gaan om hun buikjes te vullen. De karetschildpadden daarentegen blijken een gevarieerder dieet te hebben.
Het is moeilijk om trage veranderingen in een groter systeem, bijvoorbeeld een dierenpopulatie, op te merken, omdat iedere generatie onderzoekers de natuurlijke situatie weer opnieuw definieert. Dat wordt wel het shiftingbaselines-syndroom genoemd en daarom is het zo relevant om de eetgewoontes van een diersoort vele generaties terug te weten.
Op tijd aanpassen
“Zelfs langetermijndata gaat maar ongeveer honderd jaar terug”, vertelt De Kock. “Maar door verder terug in de tijd te kijken met behulp van archeologische data, kunnen we beter zien welk effect de mens op de leefomgeving heeft gehad. En we kunnen een klein beetje voorspellen welke toekomst de schildpadden tegemoet gaan.”
Recente wetenschappelijke modellen tonen aan dat er een groot risico is op een wijdverbreide afname van het zeegras, precies daar waar de groene zeeschildpad al generaties lang naartoe gaat om te grazen. Het is nog maar de vraag of de soort zich snel genoeg kan aanpassen als deze zeegrasvelden wegvallen.
