Zo gevaarlijk is alcohol tijdens zwangerschap: zelfs kleine hoeveelheden vertragen de hersenontwikkeling van de foetus

Ook dat ene glas champagne tijdens de feestdagen kun je beter laten staan. Want ongeboren baby’s die worden blootgesteld aan alcohol kunnen leerstoornissen, gedragsproblemen of spraak- en taalachterstanden ontwikkelen.

Geen alcohol drinken tijdens de zwangerschap: het is een veelgehoord advies. Toch geven niet alle vrouwen hier gehoor aan. “Hoewel de schadelijke effecten van alcohol op de foetus al lang zijn bewezen, bestaat er nog altijd discussie of kleine beetjes alcohol tijdens de zwangerschap wel aanvaardbaar zijn,” zegt onderzoeker Patric Kienast in een interview met Scientias.nl. In een nieuwe studie nam hij deze kwestie samen met zijn collega’s nader onder de loep. En het mantra luidt: niet doen.

Studie
Voor de studie analyseerden de onderzoekers met behulp van hersenscans het brein van 24 foetussen die gedurende de zwangerschap waren blootgesteld aan alcohol. “We gebruikten prenatale MRI om de directe effecten van alcohol op de structurele foetale hersenontwikkeling te bepalen,” aldus Kienast. De moeders waren ten tijde van de MRI tussen de 22 en 36 weken zwanger. Met behulp van anonieme enquêtes werd vervolgens achterhaald hoeveel alcohol zij hadden genuttigd. De hoeveelheid bleek sterk te verschillen. Sommige moeders dronken één tot drie glazen alcohol per week terwijl andere vrouwen tussen de vier tot zes glazen alcohol per week te nuttigden. Eén moeder dronk zelfs gemiddeld 14 glazen of meer per week.

Kleine beetjes al gevaarlijk
De bevindingen duiden erop dat zelfs kleine beetjes alcohol tijdens de zwangerschap al gevaarlijk zijn. Zo blijkt dat zelfs kleine hoeveelheden de herstelstructuur van de baby verandert en de hersenontwikkeling vertraagt. “We wisten dankzij postnatale studies dat kleine hoeveelheden alcohol tijdens de zwangerschap ontwikkelingsachterstanden bij kinderen kunnen veroorzaken,” vertelt Kienast. “Maar nu tonen onze prenatale scans duidelijke structurele veranderingen in het foetale brein aan, zelfs bij moeders die minder dan één drankje per week hadden geconsumeerd.”

Links: hersenen van een tussen de 25 en 29 weken oude foetus die is blootgesteld aan alcohol. Rechts: Hersenen van een even oude foetus die niet is blootgesteld aan alcohol. Let met name op de verschillen in hersengebieden die de rode pijlen aanwijzen. Deze hersengebieden lijken rechts meer gevormd dan links. Afbeelding: RSNA and Patric Kienast, M.D.

Waarom alcohol zo schadelijk is? “Alcohol gaat door de placenta heen en kan vervolgens de hersenen bereiken,” legt Kienast desgevraagd uit. En dat is foute boel. “Het net ontwikkelende neurale weefsel is erg gevoelig voor alcohol,” gaat de onderzoeker verder. “Bovendien is de foetale lever nog lang niet voldoende ontwikkeld om alcohol te kunnen afbreken.”

Structurele veranderingen
Zoals gezegd tonen de scans duidelijke, structurele veranderingen in het foetale brein aan. De onderzoekers vonden de grootste veranderingen in de zogenoemde temporale kwabben en de superieure temporale sulcus. “We weten dat deze regio – met name de superieure temporale sulcus – een grote invloed heeft op de taalontwikkeling tijdens de kindertijd,” zegt Kienast. “Daarnaast heeft alcohol invloed op verschillende hersenstructuren, zoals de zona periventricularis (de geboorteplaats van neuronen) en de corpus callosum (de grootste verbinding tussen de twee hersenhelften).”

Vertraagde hersenontwikkeling
Volgens Kienast zou de vertraagde ontwikkeling van de foetale hersenen specifiek verband kunnen houden met een vertraagd stadium van myelinisatie (het proces waardoor witte stof wordt gevormd, wat cruciaal is voor de werking van de hersenen en het zenuwstelsel) en minder duidelijke gyrificatie (het proces waarbij de karakteristieke plooien van de hersenschors ontstaan). Myeline beschermt zenuwcellen, waardoor ze sneller informatie kunnen doorgeven. Belangrijke ontwikkelingsmijlpalen van baby’s, zoals omrollen, kruipen en praten, zijn direct gekoppeld aan myelinisatie. Daarnaast kan gyrificatie in verband worden gebracht met een toename van de cognitie. Alcohol kan echter beide essentiële processen verstoren. Volgens de onderzoeker kan alcoholgebruik tijdens de zwangerschap dan ook leiden tot verschillende aandoeningen, waaronder leerstoornissen, gedragsproblemen en spraak- en taalachterstanden.

“Alcohol is de ernstigste vermijdbare risicofactor tijdens de zwangerschap en moet dan ook strikt worden vermeden”

Boodschap
De studie neemt alle twijfel over drinken tijdens de zwangerschap weg. Zelfs weinig alcohol gedurende de zwangerschap leidt al tot structurele veranderingen in de hersenen en vertraagd de hersenrijping. De boodschap van Kienast is dan ook duidelijk. “Alcohol is de ernstigste vermijdbare risicofactor tijdens de zwangerschap en moet dan ook strikt worden vermeden,” benadrukt hij. “Helaas zijn veel zwangere vrouwen zich niet bewust van de ernst. Daarom is het onze verantwoordelijkheid om niet alleen onderzoek te doen, maar ook het publiek voor te lichten over de effecten van alcohol op de foetus.”

Vervolgonderzoek
Op dit moment is het nog onduidelijk wat het effect van de waargenomen structurele veranderingen in het brein van de bestudeerde baby’s na de geboorte zal zijn. “Om dit nauwkeurig te kunnen beoordelen, moeten we wachten tot de kinderen wat ouder zijn,” zegt Kienast. “Dan kunnen we ze opnieuw onderzoeken. We kunnen er echter sterk vanuit gaan dat de veranderingen die we hebben ontdekt bijdragen aan cognitieve- en gedragsproblemen die tijdens de kindertijd kunnen optreden.”

Volgens Kienast is het dan ook belangrijk dat als vrouwen toch tijdens de zwangerschap een drankje hebben genuttigd, dit bespreekbaar maken. “Praat erover met je verloskundige, ook al is het geen prettig onderwerp,” zegt hij. “De verloskundige kan dan al vroeg speciale aandacht besteden aan de ontwikkeling van de foetus – met name de organen die het meest gevoelig zijn voor alcohol, zoals het foetale brein.”

Bronmateriaal

"Drinking during pregnancy changes baby’s brain structure" - Radiological Society of North America

Interview met Patric Kienast

Afbeelding bovenaan dit artikel: Prostock-Studio van Getty Images (via canva.com)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd