We weten allemaal wel dat een gezond dieet met veel vezels, vitamines en niet al te veel calorieën een stuk beter is voor lijf en leden dan de gemiddelde bezorgmaaltijd bomvol vet en suiker. Maar wat gebeurt er eigenlijk met je hersenen als je wekelijks een gezond en ongezond dieet afwisselt?
Junkfood, je ontkomt er bijna niet aan in de Westerse samenleving, de verleidingen zijn overal. Toch eten de meeste mensen gevarieerd en redelijk gezond. We hebben de neiging om de week goed te beginnen met veel fruit en groente en weinig chocola en chips. Maar dan is het vrijdagavond en komt de wijn op tafel met een blokje kaas of een bitterbal. Waarom ook niet: het is weekend, het was druk op de zaak en we hebben de hele week toch gezond gegeten?
De junkfoodcyclus
Australische onderzoekers hebben onderzocht wat die ongezonde weekenddagen doen met je kortetermijngeheugen. Daarvoor hebben ze een groep labratten op een dubieus cyclisch dieet gezet. Uit eerder onderzoek bleek al dat een eetpatroon vol suiker en vet slecht is voor de cognitieve vaardigheden van ratten en mensen. De effecten van ‘diet cycling’ zijn echter nog nauwelijks onderzocht. “We wilden weten of dezelfde hoeveelheid ongezond voedsel, maar dan in andere porties en over langere tijd toegediend, ook dezelfde impact zou hebben op de gezondheid”, legt professor Margaret Morris van de University of New South Wales uit.
“Ons lab is de afgelopen tijd bezig geweest om het verband tussen een vet- en suikerrijk dieet en de werking van het kortetermijngeheugen te onderzoeken. Hiervoor hebben we ratten op verschillende diëten gezet en gekeken wat voor invloed dit op ze had”, reageert professor Mike Kendig. De ene groep ratten kreeg alleen gezond rattenvoer voorgezet. De andere groep kreeg zestien dagen lang alleen ongezond ‘cafetariavoedsel’ te eten vol vet en suiker. Andere ratten kregen evenveel van dit ongezonde voedsel, maar met een aantal dagen ertussen waarop het dieet uit gezond rattenvoer bestond. Op deze manier kon het effect van langere en kortere dieetcycli worden gemeten.
Darmbacteriën
De resultaten vielen niet mee. De ratten die verplicht junkfood moesten eten, lieten allemaal een beroerde score zien op de werkgeheugentest, vergeleken met de gezonde dieetgroep. Daarbij gold: hoe langer de junkfood-periodes duurden, hoe slechter de dieren waren in het onthouden van de locatie van objecten in een doolhof. Interessant is ook, dat er duidelijke veranderingen in het maagdarmstelsel te zien waren bij de junkfoodratten. Het microbioom bevatte minder verschillende bacteriesoorten en er waren meer ‘slechte’ en minder ‘goede’ bacteriën. Dit effect werd groter naarmate de periode van ongezond eten langer duurde. Ook kwamen alle ratten die het cafetariavoedsel voorgeschoteld kregen meer aan dan hun gezonde soortgenoten. Hierbij maakte het niet of nauwelijks uit hoelang de ‘ongezonde cycli’ duurden. Met andere woorden: het effect op het kortetermijngeheugen en het microbioom bleek onafhankelijk te zijn van de gewichtstoename.
Hoe kan dit? Het lijkt erop dat er meerdere factoren een rol spelen, waarbij de kwaliteit van de darmflora een belangrijke is. “Uit onze analyse blijkt dat de aanwezigheid van twee bacteriesoorten gelinkt is aan de verminderde werking van het kortetermijngeheugen. Cyclisch diëten en de effecten daarvan op het microbioom hebben dus direct invloed op de staat van het geheugen”, aldus Kendig.
Ontstekingsreacties in het brein
“Het is duidelijk dat het maagdarmstelsel in verband staat met onze hersenen. Veranderingen in het microbioom kunnen daarom onze hersenen en ons gedrag beïnvloeden”, legt Morris uit. Een andere reden kan zijn dat een ongezond dieet zorgt voor ontstekingen in het lichaam en in het brein. “We weten dat ontstekingsreacties in de hersenen slecht uit kunnen pakken voor de functie van hersenonderdelen. In het verleden hebben we ook al kunnen aantonen dat de verslechtering van hersenfuncties samengaat met ontstekingen in het brein.”
Het lijkt er sterk op dat junkfood de structuur van de hersenen aantast. Uit eerder onderzoek bleek al dat de hippocampus, een hersengebied dat essentieel is voor het leerproces en geheugen, kan krimpen onder invloed van een dieet vol vetten en suikers.
Gezond eten voor gezonde hersenen
Een van de belangrijkste conclusies van het onderzoek is, dat subtiele veranderingen in ons dieet al impact kunnen hebben op ons denken en ons geheugen. Regelmatige lange periodes van gezond eten zijn erg belangrijk om ons kortetermijngeheugen in goede staat te houden. “We denken dat dit essentieel is om gezond oud te worden met een goed functionerend brein. Als we een gezond dieet aanhouden, zoals het Mediterrane dieet met veel variatie, fruit, groente, weinig verzadigde vetten en goede eiwitten, dan hebben we meer kans op een goed geheugen”, besluit Morris.
