Nederlandse neurowetenschappers hebben ontdekt dat grote tegenslagen de structuur en het functioneren van het menselijk brein permanent veranderen.
Ons brein is geen statisch orgaan; het verandert voortdurend. Bijvoorbeeld als je iets nieuws leert. “Als je een nieuwe vaardigheid leert – bijvoorbeeld als je leert om te jongleren – kun je dat zien in de hersenen,” vertelt onderzoeker André Marquand, verbonden aan het Radboud UMC. En de verandering die daardoor in de hersenen optreedt, is ook permanent. Maar in het blad Nature Neuroscience tonen Marquand en collega’s nu aan dat ook tegenslagen hun zichtbare sporen in het brein achterlaten én dat die sporen ook blijvend zijn.
Tegenslag
De onderzoekers baseren hun conclusie op een onderzoek onder 170 mensen. Van deze mensen was een grote hoeveelheid data voorhanden, omdat gedurende hun leven allerlei gegevens over hen verzameld waren. Zo wisten de onderzoekers bijvoorbeeld dat sommige mensen fikse tegenslagen hadden gehad in het leven, waarvan bekend is dat ze een negatief effect hebben op de ontwikkeling. Je moet dan bijvoorbeeld denken aan complicaties tijdens hun geboorte, misbruik of een groot ongeluk.
Het onderzoek
De onderzoekers bepaalden – met behulp van scans – van al deze mensen de hersenstructuur. Dat deden ze op twee momenten: wanneer de proefpersonen 25 en 35 jaar oud waren. Vervolgens zochten ze – geholpen door kunstmatige intelligentie – naar een verband tussen (afwijkende) patronen in de hersenen en tegenslagen die mensen hadden meegemaakt. “Er zijn subtiele verschillen in de hersenen die heel persoonsgebonden zijn – net zoals een vingerafdruk,” vertelt Marquand aan Scientias.nl. “Wij hebben AI-technieken gebruikt om in kaart te brengen hoe tegenslagen in het verleden dit soort verschillen in hersenstructuur beïnvloeden. En we hebben uiteindelijk een patroon gevonden dat eigenlijk best verspreid is door het brein. Ik zie dat patroon als een normale reactie op tegenslagen.” En die reactie is dus blijvend. Want onderzoekers zagen die op beide leeftijden terug in het brein. “Het is heel verrassend dat we signalen kunnen zien in het brein die het gevolg zijn van gebeurtenissen die tientallen jaren in het verleden plaatsvonden,” vindt Marquand.
Toepassingen
Het onderzoek benadrukt niet alleen – opnieuw – hoe plastisch ons brein is, maar biedt wetenschappers wellicht ook de mogelijkheid om in de toekomst te voorspellen welke mensen een verhoogde kans hebben op het ontwikkelen van psychiatrische problemen. In dit onderzoek is namelijk vastgesteld hoe een ‘normale’ reactie van het brein op tegenslagen eruitziet. Dat betekent dat onderzoekers nu dus ook kunnen vaststellen wanneer een reactie op tegenslag afwijkend is. “En we zagen dat zo’n afwijkend patroon verband hield met angstklachten.” En aangezien angstklachten vaak weer een grote rol spelen in psychiatrische aandoeningen, kan zo’n afwijkende reactie op tegenslag er dus op hinten dat mensen een grotere kans lopen om psychiatrische problemen te ondervinden. En als je dat weet, kun je die mensen eerder (preventieve) zorg bieden.
Vervolgonderzoek
“We zijn daar nog niet,” benadrukt Marquand over deze interessante toepassing. “Maar het is wel zo dat als je informatie hebt over hoe de hersenen van een bepaalde persoon reageren op tegenslagen, je eigenlijk ook informatie hebt over wat er in de toekomst misschien kan gebeuren.” Meer onderzoek is echter nodig om uit te zoeken hoe groot de voorspellende waarde van zo’n afwijkende reactie op tegenslag nu precies is. Daartoe zijn wetenschappers nu onder meer de hersenstructuur van mensen met psychiatrische aandoeningen aan het bekijken.
Maar er zijn meer vragen die beantwoord moeten worden alvorens wetenschappers hersenstructuren kunnen gaan gebruiken om te voorspellen of mensen een verhoogde kans op psychiatrische aandoeningen hebben, stelt Marquand. “Bijvoorbeeld, als jij een voorspelling van een slechte uitkomst had, zou jij dat dan eigenlijk willen weten?”
