Nederland was jarenlang Europees kampioen keelamandelen verwijderen. In de jaren 50 tot 70 van de vorige eeuw is meer dan de helft van de kinderen aan de amandelen geopereerd, maar het aantal operaties is flink afgenomen na nieuwe richtlijnen in 2010. En dat is maar goed ook, als je kijkt naar nieuw onderzoek dat een verband aantoont met een angststoornis als volwassene.
Onderzoeksbureau SiRM rekende in 2013 uit dat bij Nederlandse patiënten maar liefst 72 procent vaker de amandelen zijn verwijderd dan in de rest van Europa en de Verenigde Staten. Het ging tien jaar geleden nog om zo’n 30.000 operaties per jaar in Nederland, voornamelijk bij kinderen. Maar in 1970 gebeurde het nog vier keer vaker. Vijftig jaar geleden werd tonsillectomie, zoals het officieel heet, in veel gevallen zelfs zonder indicatie toegepast.
Verhoogd risico op angststoornissen
In de Verenigde Staten ondergaan tegenwoordig ongeveer 300.000 kinderen per jaar een operatie om hun amandelen te laten verwijderen. Dit gebeurt vaak om ademhalingsproblemen tijdens de slaap te verminderen of om terugkerende keelinfecties de kop in te drukken. Maar nieuw onderzoek toont een opmerkelijk effect aan: een tonsillectomie blijkt het risico op verschillende psychische aandoeningen later in het leven aanzienlijk te vergroten.
Een internationaal team van onderzoekers van de Guangxi Medical University in China en het Karolinska Instituut in Zweden analyseerde de gegevens van meer dan een miljoen mensen uit een Zweeds gezondheidsregister. Hun bevindingen laten zien dat het verwijderen van de amandelen gelinkt is aan een 43 procent hoger risico op het ontwikkelen van stressgerelateerde stoornissen, zoals PTSS, depressie en angststoornissen.
De studie is observationeel van aard, waardoor er geen directe oorzaak-gevolgrelatie kan worden vastgesteld. Maar na correctie voor factoren – zoals geslacht, de leeftijd waarop de operatie werd uitgevoerd, familiegeschiedenis van stressstoornissen en de sociaaleconomische status van de ouders – blijft de verhoogde kans op mentale problemen overeind. “Deze bevindingen laten zien dat adenotonsillaire aandoeningen of gerelateerde gezondheidsproblemen mogelijk een rol spelen bij de ontwikkeling van stressstoornissen”, schrijven de onderzoekers.
PTSS springt eruit
Van de geanalyseerde aandoeningen is de toename van het risico op PTSS het meest opvallend: mensen die als kind hun amandelen lieten verwijderen, hadden een 55 procent hogere kans om PTSS te ontwikkelen dan mensen zonder tonsillectomie. Om genetische en omgevingsfactoren beter te isoleren, keken de onderzoekers ook naar broers en zussen binnen dezelfde gezinnen. Ook dan bleef het risico hoger: gezinsleden die hun amandelen hadden laten verwijderen, hadden een 34 procent grotere kans op angstgerelateerde stoornissen dan hun broers en zussen die de operatie niet hadden ondergaan. “Het verhoogde risico op stressgerelateerde stoornissen is in de eerste jaren na de operatie het duidelijkst te zien, maar zelfs meer dan twintig jaar na de operatie blijft er een significant verschil zichtbaar”, aldus de onderzoekers.
Immuunsysteem
Het verwijderen van amandelen wordt door artsen doorgaans niet gezien als een groot probleem, maar de klieren hebben wel degelijk een functie: ze spelen een rol in de bestrijding van infecties. Het knippen van de amandelen kan het immuunsysteem kwetsbaarder maken. Daarnaast is het volgens de onderzoekers goed mogelijk dat de reden voor de operatie – bijvoorbeeld de aanhoudende keel- of neusholteontstekingen – ook bijdraagt aan de verhoogde kans op psychische problemen later in het leven. Eerdere onderzoeken hebben de verwijdering van amandelen ook in verband gebracht met andere gezondheidsproblemen, zoals een verhoogd risico op auto-immuunziekten en kanker. Nu is er dus nóg een factor die artsen en ouders moeten overwegen bij het nemen van deze beslissing.
