Onderzoekers hebben de gevreesde, resistente schimmel Aspergillus fumigatus op hoge gletsjertoppen, zo’n 6000 meter boven de zeespiegel, aangetroffen. En dat deze schimmel zelfs hier kan gedijen, is behoorlijk zorgwekkend.
Vorig jaar bracht de Wereldgezondheidsorganisatie een nieuwe catalogus uit, met daarin de 19 meest zorgwekkende schimmels die een groeiende en onderschatte bedreiging voor de volksgezondheid vormen. Eén van de genoemde schimmels was Aspergillus fumigatus; een schimmel die het met name op de longen heeft gemunt, maar steeds resistenter wordt tegen bestaande medicijnen. In een nieuwe studie doen onderzoekers nu een alarmerende ontdekking. Want deze gevreesde schimmel blijkt namelijk niet alleen resistent, maar ook nog eens bijzonder weerbarstig.
Three Parallel Rivers
In de studie reisden wetenschappers af naar een gebied dat de Three Parallel Rivers heet, gelegen in het bergachtige noordwesten van de Chinese provincie Yunnan. Hier troffen ze op hoge gletsjertoppen, zo’n 6000 meter boven de zeespiegel, de ziekmakende schimmel Aspergillus fumigatus aan. Zeven procent van de verzamelde monsters bleek bovendien resistent tegen geneesmiddelen. Het feit dat de regio waar deze resistente schimmels werden ontdekt dunbevolkt en onontwikkeld is, maakt de aanwezigheid van resistente stammen van Aspergillus fumigatus des te opvallender.
Zeven procent
Volgens de onderzoekers is het een zorgwekkende ontdekking. “Zeven procent lijkt misschien weinig,” zegt onderzoeker Jianping Xu. “Maar deze resistente stammen kunnen zich zeer snel voortplanten en in rap tempo de plek van lokale en regionale populaties van deze soort innemen.”
Opmars
Ondertussen weten we al een tijdje dat schimmels met een grote opmars bezig zijn. Opkomend bewijs toont aan dat schimmelziekten niet alleen vaker voorkomen, maar zich ook over grotere gebieden weten te verspreiden, met name als gevolg van de opwarming van de aarde en de toename van internationale reizen en handel. De meest invasieve schimmelinfecties treffen vaak al ernstig zieken en patiënten met onderliggende aandoeningen die verband houden met het immuunsysteem. Ook tijdens de COVID-19-pandemie nam het aantal gemelde gevallen onder ernstig zieke patiënten sterk toe.
Resistentie
Maar wat een schimmel vooral gevaarlijk maakt en waar wetenschappers – en ook de Wereldgezondheidsorganisatie – zich met name zorgen over maken, is resistentie, oftewel het feit dat schimmels niet of nauwelijks te bestrijden zijn. Er bestaan een handvol anti-schimmelmiddelen. En steeds meer schimmels blijken daar steeds minder van onder de indruk te zijn; ze worden resistent. Daar is Aspergillus fumigatus dus een goed voorbeeld van. Tussen de 47 en 88 procent van de getroffen patiënten overleeft een infectie niet.
Aspergillus fumigatus is een alomtegenwoordige schimmel. Er wordt zelfs gedacht dat we elke dag honderden sporen van deze soort inademen. Aspergillus fumigatus komt overal in het milieu voor en wordt tevens in de neus, keel en farynx van gezonde mensen aangetroffen. Hoewel dat niet altijd merkbare gezondheidsproblemen veroorzaakt, worden er toch jaarlijks zo’n drie tot vier miljoen mensen ziek. De schimmel kan bronchopulmonale allergische aspergillose veroorzaken bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Ziekteverschijnselen zijn koorts, zwakheid, pijn in de borst, onverklaarbaar gewichtsverlies, hoofdpijn, hartruis, bloed in de urine of afwijkende urinekleur en rechte, smalle lijntjes van kapotte bloedvaatjes onder de nagels. Omdat een infectie niet met bestaande middelen kan worden bestreden, eist deze schimmel regelmatig mensenlevens.
Niet alleen worden steeds meer schimmels resistent, ze blijken zich nu ook nog eens naar de meest afgelegen gebieden op aarde te verspreiden. Het lijkt er dus op dat dergelijke schimmels ook prima op hele barre uithoeken op aarde kunnen gedijen. Hoe resistente stammen van Aspergillus fumigatus in de hoge, bergachtige gebieden terecht zijn gekomen? De onderzoekers vermoeden dat ze waarschijnlijk zijn ontstaan uit sporen van andere schimmels die in andere omgevingen overmatig aan landbouwfungiciden zijn blootgesteld. “Dat deze resistente sporen naar zulke afgelegen gebieden kunnen reizen en zich daar kunnen verspreiden, is heel zorgwekkend,” concludeert Xu.
Geen gastheer
Ondanks de groeiende bezorgdheid, krijgen schimmelinfecties eigenlijk maar weinig aandacht. Waar de angst voor (onbekende) virussen er na de pandemie goed inzit en we ook goed doordrongen zijn van het gevaar dat (resistente) bacteriën vormen, blijken schimmels vooral een ondergewaardeerd probleem te zijn. En dat terwijl schimmels eigenlijk net zo gevaarlijk zijn – en misschien op sommige vlakken zelfs een nóg groter probleem vormen. “In tegenstelling tot virussen zoals COVID-19 hebben schimmels geen gastheer nodig om zich te verspreiden,” legt Xu uit. “Ze kunnen reizen op mensen, door handel en zelfs meedeinen op harde wind.”
Met dat laatste in gedachten gaat Xu binnenkort terug naar de bergachtige streken van China om de lucht te bemonsteren op schimmelsporen. Ondertussen doen wetenschappers er alles aan om het groeiende probleem van ziekmakende en resistente schimmels de aandacht te geven die het verdient. Want dat er meer moet gebeuren om de dreiging van deze weerbarstige micro-organismen te bestrijden, lijkt ook deze nieuwe studie wederom te onderschrijven.
…over de toenemende dreiging van levensbedreigende schimmels? Lees dan ook dit eerder verschenen achtergrondartikel!
