Als we de woorden ‘wereldreiziger’ en ‘vijftiende eeuw’ laten vallen, aan wie denkt u dan? Columbus? 1492? Uw goed recht. Maar u kijkt daarmee wel over een andere, veel indrukwekkendere wereldreiziger heen. Zheng He. De Chinees die vergezeld door een ongeëvenaarde vloot tussen 1405 en 1433 onder meer Azië en Afrika bezocht én paaide.
Wat drijft mensen om een gebied dat ze op hun duimpje kennen te verlaten en andere, vreemde gebieden te bezoeken? Nieuwsgierigheid is een veelgehoorde verklaring. Verlangen naar geld kan een belangrijke drijfveer zijn. Maar in het geval van Zheng He was het iets anders. Of beter gezegd: iemand anders. De drijvende kracht achter zijn reizen was Yongle, de keizer van China. En Yongle werd weer gedreven door een zucht naar macht. De slimme keizer had de touwtjes stevig in handen en wilde dat graag zo houden. Om problemen voor te zijn, stuurde hij Zheng He erop uit. De generaal kreeg de opdracht om de mensen die hij tijdens zijn reizen tegen zou komen letterlijk te overweldigen met de kennis en kunde van de Chinezen, zodat ze het niet in hun hoofd zouden halen om het machtige China aan te vallen. Wat volgde was het grootste charmeoffensief waar deze planeet ooit getuige van was.
27.000 zeelieden
Tussen 1405 en 1433 voerde Zheng He maar liefst zeven expedities uit. Tijdens zijn eerste reis bezocht hij onder meer Vietnam, Thailand, Java en India. Een tweede expeditie met 68 schepen bracht de Chinezen opnieuw naar India. De derde expeditie (tussen 1409 en 1411) zou uit 48 schepen hebben bestaan en onder meer naar Sri Lanka leiden. Tijdens de vierde expeditie verlegde Zheng He zijn grenzen weer door dit keer met meer dan 28.000 mensen en 63 schepen naar Hormuz (een eilandje in de Perzische golf) te varen. Uit de vijfde reis van Zheng He blijkt wel dat zijn charmeoffensief werkte. Zheng He moet zeventien leiders uit Zuid-Azië terug naar huis brengen nadat ze de Chinese keizer hebben geëerd. Zheng He doet direct de oostkust van Afrika aan. En ook tijdens de zesde expeditie moet Zheng He leiders na een bezoek aan China thuisbrengen. Hij bezoekt onder meer India, de Rode Zee en de Afrikaanse kust. In 1431 begint Zheng He aan zijn zevende en laatste reis. Meer dan honderd schepen en 27.000 mannen vergezellen hem als hij alle belangrijke havens langs de Indische Oceaan aandoet.
Zijn schepen
De reizen van Zheng He zijn indrukwekkend. Maar op zichzelf niet indrukwekkend genoeg om de landen en leiders die hij bezocht te imponeren. Hoe overtuigde Zheng He de buitenlanders dan van de Chinese superioriteit? Simpel. Zheng He ging niet alleen. Tijdens zijn eerste reis werd hij vergeld door meer dan 300 schepen en meer dan 27.000 mensen. Aan boord bevonden zich onder anderen astronomen, dokters, diplomaten, soldaten, deskundigen als het ging om andere culturen, klusjesmannen en natuurlijk echte zeelieden die de vloot drijvende konden houden. Van de meer dan 300 schepen waren er zestig louter gebouwd om mee te pronken. Deze schepen waren meer dan 120 meter lang, hadden meerdere verdiepingen, negen masten en luxe kamers met balkons. De kleinere schepen waren beladen met water en voedsel, maar ook luxe cadeaus om mensen te imponeren. De missie van Zheng He – die precies wist waar hij heen ging en wat hem te doen stond – staat met al die pracht en praal in schril contrast met de expeditie van Columbus: negentig mannen op drie scheepjes, die geen idee hadden waar ze heen gingen (of zelfs geweest waren!).
Koloniseren
De ongeëvenaarde vloot van Zheng He moet geïmponeerd hebben. Zelfs als u over de schepen leest, raakt u wellicht al onder de indruk. Geen wonder dat veel mensen het zich moeilijk voor kunnen stellen dat Zheng He echt alleen maar wilde imponeren. Was hij eigenlijk niet van plan om de gebieden waar hij kwam te koloniseren? Dat zou immers niet al te moeilijk moeten zijn geweest met zoveel mannen en zo’n machtige vloot? Het is voor ons Europeanen met ons koloniale en ietwat barbaarse verleden misschien moeilijk voor te stellen, maar Zheng He wilde echt alleen maar imponeren. Zo blijkt ook wel als Zheng He op Java midden in een oorlog belandt. De leider van het westen en de leider van het oosten liggen met elkaar in de clinch en wanneer de mannen van Zheng He door een stad van de oostelijke leider reizen worden 170 van die mannen gedood. Zheng He neemt geen wraak en ook zijn keizer is niet op wraak uit, simpelweg omdat de schuldige bang is voor wraak. “Het is voldoende als mensen in verre landen straf voor hun misdaden vrezen,” schrijft de keizer. Want dat was immers het doel van de missie: imponeren. Wanneer dat niet lukt en Zheng He onrecht aangedaan wordt, wordt er niet getwijfeld en ingegrepen zo zien we elke jaren later als een koning Zheng He berooft. Zheng He valt de stad aan en neemt de koning gevangen. De koning staat in China terecht, maar ontvangt amnestie en wordt weer naar huis gebracht.
Impact
Zo imponeert Zheng He in opdracht van zijn keizer bijna dertig jaar de meest uiteenlopende leiders en staatshoofden. En het charme-offensief heeft ook in de tijd na Zheng He nog invloed. Zo is het waarschijnlijk aan de Chinese generaal te danken dat Malakka uitgroeide tot een belangrijke havenstad en het knooppunt in een handelsnetwerk dat zich uitstrekte van Zuidoost-Azië richting China. Ook zou Zheng He meerdere facetten van de Chinese cultuur tijdens zijn reizen verspreid hebben. Tegelijkertijd bracht hij van zijn reizen ook weer voorwerpen en verhalen mee terug die op hun beurt China weer beïnvloedden. Ook hielp hij het buitenland aan een indrukwekkend beeld van China dat ongetwijfeld nog jaren invloed heeft gehad op hoe dat buitenland met China omging.
Zheng He drukte dus zeker een stempel op Azië en omgeving. Maar het was geen stempel dat generaties lang onuitwisbaar bleef. Wellicht is dat ook de reden dat we Zheng He vergeten zijn en Columbus – die met zijn ontdekkingsreizen aanleiding gaf tot het koloniseren van gebieden aan de andere kant van de wereld – nog in alle geschiedenisboeken terug te vinden is. Maar waarom heeft de grote Zheng He geen groter stempel op de aarde kunnen drukken? De politiek zat ‘m tegen. Al tijdens het leven van keizer Yonkl was er kritiek op diens extravagante levensstijl waar ook de imponerende reizen van Zheng He deel van uitmaakten. Na de dood van Yonkl werd de bouw van nieuwe schepen stilgelegd en kwam er uiteindelijk ook een einde aan de expedities van Zheng He. Zijn laatste expeditie maakte hij in 1433, hij stierf op de terugweg. Tegen 1500 mochten er alleen nog maar kleine schepen gebouwd worden. Het was het begin van het einde: in de zestiende eeuw werden zelfs alle schepen die de oceaanwateren de baas konden, vernietigd. Over Zheng He werd niet meer gesproken: zijn reizen hadden te veel geld gekost en de staat te weinig opgeleverd, zo vond men. China veranderde van een land dat uitblonk in de zeevaart en internationale betrekkingen in een in zichzelf gekeerde natie. Een ontwikkeling die ongetwijfeld een enorm stempel op de wereldgeschiedenis heeft gedrukt. Want stelt u zich eens voor dat het China van Zheng He zich op dezelfde voet was blijven ontwikkelen. Dan was er voor Columbus waarschijnlijk tegen 1492 geen eer meer te behalen geweest.