We zullen ook in dit geval rekening moeten houden met een stijging van de zeespiegel en andere desastreuze gevolgen die wel duizenden jaren kunnen aanhouden.
In het Klimaatakkoord van Parijs werd afgesproken de mondiale opwarming tot 2 graden Celsius te beperken – en er zelfs alles aan te doen de aarde niet meer dan 1,5 graad warmer te laten worden. Maar op dit moment ziet het er niet naar uit dat we die afspraken gaan nakomen. Zo stevent de wereld af op een opwarming van tussen de twee en drie graden Celsius. Sommige mensen geloven dat het tijdelijk overschrijden van de 1,5 graden-grens, waarbij de temperatuur daarna snel weer daalt, niet zoveel kwaad zou kunnen. Maar een nieuwe studie maakt met die veronderstelling nu korte metten.
Studie
De studie is voortgekomen uit een project van drieënhalf jaar dat zich richt op zogenaamde ‘overshoot’-scenario’s. Dit zijn scenario’s waarbij de aardse temperatuur tijdelijk de 1,5 graden-grens zal overschrijden, om daarna weer te dalen doordat we netto meer CO2 verwijderen dan we uitstoten. “Ons onderzoek weerlegt het idee dat een tijdelijke overschrijding van de 1,5 graden-grens een vergelijkbaar effect op het klimaat zou hebben als een toekomst waarin we eerder meer hadden gedaan om de temperatuurstijging te beperken”, benadrukt onderzoeker Carl-Friedrich Schleussner.
1,5 graden-grens
Het doel om de wereldwijde temperatuurstijging tot 1,5 graden Celsius te beperken, lijkt steeds verder uit zicht te raken. Hiervoor moet de uitstoot van broeikasgassen namelijk al tegen 2030 bijna gehalveerd zijn. Maar momenteel stijgen deze emissies nog steeds. Wetenschappers en beleidsmakers beschouwen een overschrijding van 1,5 graden Celsius dan ook steeds vaker als onvermijdelijk. De nieuwe studie, gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature, waarschuwt voor ‘overmoed’ in een dergelijk scenario, vooral wanneer de risico’s niet volledig worden begrepen.
Onomkeerbare klimaateffecten
Volgens de onderzoekers zal ook een kortstondige overschrijding van de 1,5 graden-grens onomkeerbare klimaateffecten hebben. Zo kan dit ernstige gevolgen hebben die honderden of zelfs duizenden jaren aanhouden. In dit geval kunnen we belangrijke kantelpunten in het klimaat passeren, wat kan resulteren in grote veranderingen in het klimaatsysteem die moeilijk te herstellen zijn. Dit zou bijvoorbeeld kunnen betekenen dat permafrost en veengebieden gaan ontdooien – gebieden die rijk zijn aan koolstof en enorme hoeveelheden broeikasgassen die de aarde opwarmen, zouden vrijgeven als ze verloren gaan. Maar dat is niet het enige. De auteurs schrijven dat de zeespiegel namelijk ook nog eens met 40 centimeter zou kunnen stijgen als de 1,5 graden-grens gedurende een eeuw wordt overschreden, wat een ingrijpende impact zou hebben op kwetsbare laaggelegen eilanden. “Zelfs als we de stijging van de wereldtemperatuur kunnen keren na een tijdelijke overschrijding van de 1,5 graden-grens, zullen bepaalde klimaatschade, zoals de stijging van de zeespiegel, onomkeerbaar zijn”, aldus de onderzoekers.
We weten dat klimaatverandering zal leiden tot enkele kantelpunten in de natuurlijke systemen van de aarde. Een kantelpunt in het klimaat is een kritieke drempel waarbij een (relatief) kleine verstoring de toestand van belangrijke onderdelen van het aardsysteem ingrijpend kan veranderen. In wezen is een omslagpunt dus een overgang van de ene staat naar de andere. Dergelijke kantelpunten zijn zoals je je kunt voorstellen erg zorgwekkend. Bovendien gaat de weg terug naar de oorspronkelijke staat vaak langzaam. Het smelten van de ijskappen is daar een voorbeeld van, met snelle zeespiegelstijging – meters zeespiegelstijging – tot gevolg. Een ander voorbeeld is de verzuring van de oceaan. Uit historische gegevens blijkt dat in het verleden de oceanen in slechts duizend jaar verzuurden terwijl het herstel ervan zo’n 200.000 jaar in beslag nam.
Zoals eerder vermeld, bewegen we ons momenteel richting een opwarming van tussen de twee en drie graden Celsius. Als we daarna weer naar de 1,5 graden Celsius willen dalen, moeten we grote hoeveelheden CO2 met technologie uit de atmosfeer verwijderen. Dit proces, dat koolstofverwijdering wordt genoemd, moet op grote schaal worden uitgebreid om de wereldwijde temperaturen weer te verlagen in het geval van een overschrijding. Of dit zal slagen en het gewenste resultaat oplevert, is echter verre van zeker. “We kunnen niet garanderen dat een temperatuurafname na een overschrijding binnen de huidige verwachte tijdsbestekken haalbaar is”, zo schrijven de onderzoekers in hun studie.
Actie
De onderzoekers wijzen op de dringende noodzaak voor overheden om nu – en niet later – actie te ondernemen voor het verlagen van emissies. “Alleen door in dit cruciale decennium veel meer te investeren in het terugdringen van emissies en het zo laag mogelijk houden van de piektemperaturen, kunnen we de schade daadwerkelijk beperken”, stelt Schleussner. Daarnaast is het volgens hen onontkoombaar dat we een aanzienlijke capaciteit voor netto negatieve emissies nodig hebben. Daarom moeten we onze resterende uitstoot zoveel mogelijk minimaliseren. “We kunnen de verwijdering van kooldioxide niet verspillen om uitstoot te compenseren die we kunnen vermijden”, aldus mede-auteur Gaurav Ganti.
Al met al kunnen we er dus niet klakkeloos vanuit gaan dat we de aarde weer kunnen afkoelen als we de opwarmingsgrens van 1,5 graden Celsius hebben overschreden. En zelfs als dat mogelijk is, zullen er al veel onomkeerbare schade en gevolgen zijn. “Als je de risico’s van klimaatverandering serieus wilt aanpakken, moet je de race naar netto nul bekijken zoals hij werkelijk is: een sprint”, concludeert Schleussner.
