Zee-egels komen overal ter wereld voor. Alleen al in Europa zijn er 79 soorten. Hoe gaat het eigenlijk met ze, nu de aarde opwarmt?
Je hebt vast wel eens een zee-egel gezien langs de Nederlandse kust of tijdens het duiken of snorkelen in de Middellandse Zee of de Cariben. De stekelige, ongewervelde dieren komen zo ongeveer overal ter wereld voor in zeeën en oceanen. Er zijn bijna duizend verschillende soorten beschreven, waarvan er dus 79 in Europa en zelfs 7 soorten aan de Nederlandse kust voorkomen. Zee-egels zijn stekelhuidigen, ze zijn nauw verwant aan zeesterren, slangsterren, zeelelies en zeekomkommers.
Stofzuiger
De zee-egel (officieel Echinoidea) is meestal bol- of hartvormig. Zijn mond zit aan de onderkant van zijn lijf, terwijl de anus aan de zijkant (onregelmatige zee-egels) of onderkant (regelmatige zee-egels) is gepositioneerd. Hij heeft een hard pantser dat meestal is bedekt met venijnige stekels, die soms zelfs gif kunnen uitstoten. De stekels dienen primair voor de voortbeweging; sommige soorten gebruiken ze ook om zich in te graven in de zeebodem. Maar ze hebben ook een beschermende functie. Wee de ongelukkige die onverhoopt zijn voet op een zee-egel zet. De scherpe stekels dringen diep binnen en moeten vaak met een tang verwijderd worden.
De zee-egel wordt ook wel de Roomba van de zee genoemd. Hij is continu de zeebodem aan het afzuigen en baant zich een weg door slib en modder in een eindeloze zoektocht naar voedsel. Zo reinigt, ventileert en verrijkt hij het sediment en maakt hij de zeebodem een leefbaardere plek voor andere organismen.
Smakelijk hapje
Net als bijna elke dier-, planten- en schimmelsoort die niet giftig is of enorm smerig smaakt, staat de zee-egel op het menu van de mens. Hij is niet makkelijk te openen, maar als je met een mes of schaar aan de onderkant bij de mond begint, dan kun je hem in tweeën hakken. Zee-egelkuit wordt meestal rauw gegeten, maar het kan ook gekookt worden. De inhoud van de zee-egel heeft een wat nootachtige, umami zilte smaak, die ietwat lijkt op zeewier of kreeft.
Klimaatverandering
De vraag is hoe het met het zeediertje gaat nu de aarde opwarmt en de wereldzeeën vervuild raken. In de zomer van 2020 doken Tobias Grun en Michal Kowalewski, onderzoekers van het Florida Museum, daarom in de ondiepe wateren voor de kust van de Florida Keys in het zuidoosten van de Verenigde Staten. Ze speurden de oceaanbodem af naar zee-egels en kwamen al snel de herkenbare sporen en kuiltjes in het sediment tegen, duidelijke tekenen van de aanwezigheid van afgeplatte zanddollars, zeekoekjes en hart-egels (zeeklitten), net onder het oppervlak verborgen.
De mariene biologen bezochten in negen maanden tijd 27 verschillende locaties in de archipel. Hun bevindingen zijn overwegend positief. De biodiversiteit en de aantallen zanddollars, zeekoekjes en hart-egels lijken stabiel te zijn gebleven sinds het begin van de tellingen in de jaren zestig van de vorige eeuw.
Goed nieuws
“Het was een aangename verrassing om te ontdekken dat de zee-egels nog steeds wijdverbreid en overvloedig in deze kuststrook te vinden zijn”, vertelt Kowalewski. “De Florida Keys hebben flink te lijden onder allerlei menselijke activiteiten. Visserij, toerisme en duikexpedities vinden in dit gebied op grote schaal plaats. Bovendien zijn kustecosystemen onderhevig aan klimaatverandering, komen steeds heftigere orkanen voor en staan dit soort natuurgebieden extra onder druk als gevolg van de voortdurende stedelijke ontwikkeling.”
Maar gelukkig voor dit gebied gaat het met de zee-egel dus goed. “Ze zijn essentieel voor het behoud van een gezonde omgeving. Ze voeden zich met afval en helpen het sediment te verrijken met zuurstof , waardoor micro-organismen weer ander afval kunnen afbreken”, legt Kowalski uit. Zee-egelpopulaties zijn vaak groot. In sommige gebieden behoren de onregelmatige zee-egels qua volume tot de meest voorkomende dieren op de zeebodem. Dit geldt met name in de Golf van Mexico en de Caribische Zee.
Voortbestaan op losse schroeven
Zeegrasweiden zijn gevoelig voor de gecombineerde effecten van klimaatverandering. Het voortbestaan van zeegras is in sommige gebieden ernstig bedreigd. De verhoogde temperaturen hebben de afgelopen decennia geleid tot koraalverbleking en koraalweefselverlies op het hele barrièrerif van Florida. Er is veel moeite gedaan om de achteruitgang van koraal, vissen, zeegras en zeekoeien in de Amerikaanse staat te documenteren, maar tot het huidige onderzoek was er weinig wetenschappelijke aandacht voor zee-egels. “Een van de redenen waarom we deze onderzoeken uitvoeren, is om een beter inzicht te krijgen in hoe belangrijk en overvloedig deze organismen zijn. We willen weten hoe groot de verschillende zee-egelpopulaties zijn en of de aantallen af- of toenemen”, aldus Kowalewski.
Omgevingsfactoren
“We zijn van plan om de komende jaren meer te kijken naar de omgevingsfactoren die van invloed zijn op zee-egels, zoals sediment en watersamenstelling”, besluit de bioloog. Hij benadrukt dat er nog veel te ontdekken valt over het stekelige zeebodemstofzuigertje. “We betreden een nieuwe onderzoeksarena waarin we het belang van deze organismen echt willen laten zien en hun rol als ecosysteemingenieurs willen benadrukken.”
