Onder de Noordzee liggen kilometersbrede zandstructuren waarin jongere lagen onder oudere liggen – tegen de normale aardlagenlogica in. Een Britse ontdekking werpt nieuw licht op vloeibare zandstromen diep onder het aardoppervlak.
Wetenschappers van de Universiteit van Manchester hebben met behulp van seismische data een opmerkelijk geologisch fenomeen ontdekt in de Noordzeebodem: enorme ingestorte zandheuvels, zogeheten sinkites, die miljoenen jaren oud zijn en zich over meerdere kilometers uitstrekken.
Wat deze structuren zo bijzonder maakt, is dat de sedimentlagen erin omgekeerd zijn. Normaal gesproken worden aardlagen in de loop der tijd gestapeld: de oudste sedimenten liggen onderaan, jongere lagen erboven. Bij deze sinkites is dat patroon omgekeerd. De bovenkant van de heuvel bestaat uit ouder zand dan de basis.
Professor Mads Huuse, hoofdonderzoeker aan de Universiteit van Manchester, legt uit: “Deze ontdekking onthult een geologisch proces dat we nog niet eerder op deze schaal hebben gezien. Wat we hebben gevonden zijn structuren waarin dicht zand is gezonken in lichtere sedimenten die naar de bovenkant van het zand zijn gedreven, waardoor de conventionele lagen die we zouden verwachten te zien, zijn omgedraaid en er enorme heuvels onder de zee zijn ontstaan.”
De wetenschappers vermoeden dat aardbevingen in het verleden de afgezette sedimenten tijdelijk vloeibaar maakten – een proces dat liquefactie wordt genoemd. Het zwaardere zand zakte vervolgens via breuken in de ondergrond naar beneden, terwijl lichtere lagen – mogelijk bestaande uit microscopisch kleine fossielen, zogeheten floatites – juist naar boven dreven.
Huuse: “Dit onderzoek laat zien hoe vloeistoffen en sedimenten zich op onverwachte manieren kunnen verplaatsen in de aardkorst.”
De ontdekking is niet alleen geologisch interessant, maar ook praktisch van belang. Door beter te begrijpen hoe dergelijke structuren ontstaan, kunnen geologen nauwkeuriger voorspellen waar zich ondergrondse olie- en gasvoorraden bevinden. Ook kan het inzicht bieden in waar CO₂ veilig opgeslagen kan worden in ondergrondse reservoirs.
Huuse: “Inzicht in hoe deze sinkites zijn ontstaan, kan een aanzienlijke verandering teweegbrengen in de manier waarop we ondergrondse reservoirs, afdichtingen en vloeistofmigratie beoordelen – allemaal zaken die van vitaal belang zijn voor het afvangen en opslaan van koolstof.”
De onderzoekers hopen nu meer sinkites op te sporen, om zo hun inzichten verder te verdiepen in de dynamiek van sedimentverplaatsing onder het aardoppervlak.
