Zag je weleens iets dat er niet bleek te zijn of hoorde je stemmen terwijl er niemand tegen je praatte? Je bent lang niet de enige.
Psychologen noemen zo’n ervaring, die plaatsvindt zonder een externe stimulus, een hallucinatie. En hallucineren klinkt eng. Het wordt meestal in verband gebracht met psychiatrische aandoeningen, zoals schizofrenie of bipolaire stoornis. Wie hallucineert zal dus al snel vrezen voor zijn psychische gezondheid. Maar dat hoeft wellicht niet. Wat weinig mensen weten is dat hallucinaties heel vaak voorkomen en niet altijd ernstig zijn.
Niet gek
Nieuw onderzoek toont aan hoe normaal hallucinaties zijn bij mensen zonder psychische ziekte. De onderzoekers verzamelden data van 466 mensen met een gemiddelde leeftijd van 21 jaar. Ze vulden allemaal de zogenoemde Multimodal Unusual Sensory Experiences Questionnaire in, afgekort MUSEQ. Daarin worden stellingen voorgelegd als: ‘Ik heb lichten, flitsen of andere vormen gezien die andere mensen niet zagen’. De respondenten moesten aangeven of het antwoord ‘nooit’, ‘bijna nooit’, ‘zelden’, ‘af en toe’ of ‘regelmatig’ was. Aanvullende vragen moesten vaststellen of de ervaringen voldeden aan de klinische definitie van een visuele hallucinatie, oftewel of ze volledig bij bewustzijn waren tijdens de hallucinaties of niet.
Bijna iedereen hallucineert
De bevindingen zou je schokkend kunnen noemen. Zo’n 85 procent van de deelnemers zei ooit weleens een afwijkende visuele ervaring te hebben gehad. Bijna 38 procent gaf aan een echte hallucinatie te hebben ervaren, vergelijkbaar met wat patiënten in een psychose meemaken. Nadat de onderzoekers hadden gecontroleerd of hun ervaringen voldeden aan de klinische definitie van een visuele hallucinatie bleef 17,4 procent van de respondenten over. Ruim een op de zes had dus een echte hallucinatie ervaren in zijn leven.
Toen de onderzoekers doorvroegen, bleek dat de meeste deelnemers aan de studie een hallucinatie meemaakten als ze alleen waren en wanneer het avond was. Als hen werd gevraagd waarom ze hallucineerden, zeiden de respondenten dat het mogelijk kwam omdat ze moe waren of dat hun geest ‘trucjes met hen uithaalde’. Maar er waren ook respondenten die vreesden voor hun geestelijke gezondheid en die zich zorgen maakten over de hallucinatie.
Anders aankijken tegen hallucinatie
Dat is wellicht dus niet nodig, want wat de studie vooral aantoont is dat een visuele hallucinatie heel vaak voorkomt: maar liefst 17 tot 38 procent van de mensen heeft een dergelijke ervaring gehad. Het betekent beslist niet dat je meteen in een psychose zit of een geestesziekte hebt. De onderzoekers stellen dan ook dat het belangrijk is om anders tegen hallucinaties aan te kijken. Als mensen weten dat het vrij normaal is, hoeven ze er minder negatief op te reageren en ook niet bang te zijn dat er iets mis is met hun psychische gezondheid. Het kan nu nog iets zijn waar mensen niet over durven praten, terwijl het juist interessant is en geruststellend om ervaringen uit te wisselen op dit gebied.
Bij een psychose raakt iemand zijn grip op de werkelijkheid kwijt. Diegene ziet of hoort dingen die er niet zijn, wordt paranoïde en gelooft dingen die niet kloppen. Grofweg zijn er drie symptomen van een psychose. Ten eerste de hallucinaties. Daarbij is er een zintuiglijke waarneming zonder externe prikkel. Het horen van stemmen is het meest voorkomend. Ten tweede kunnen mensen last krijgen van wanen. Ze zijn overtuigd van iets dat niet waar is. Ze denken bijvoorbeeld dat de FBI achter hen aanzit of geloven dat ze Jezus zijn. Tenslotte is wanorde een symptoom: het lukt mensen niet meer om bijvoorbeeld de tafel te dekken of een gecoördineerd gesprek te voeren. Psychoses kunnen ontstaan door een te snel werkende schildklier, maar ook door de ziekte van Parkinson of drugsgebruik. Psychiatrische aandoeningen waarbij psychoses vaak voorkomen zijn schizofrenie, bipolaire stoornis en depressie.
