Klimaatdepressie, klimaatstress of eco-angst: klimaatverandering heeft niet alleen negatieve invloed op de fysieke gezondheid, maar ook op onze mentale gezondheid. Onderzoekers ontdekten nog een gezondheidsrisico als gevolg van klimaatverandering: een toename van middelenmisbruik.
Klimaatverandering en de gevolgen ervan, zoals natuurrampen, pandemieën en vervuiling, kan leiden tot klimaatangst en -depressie. Om met die stress, onzekerheid over de toekomst en verdriet over het verlies van landschappen om te gaan, zullen mensen steeds vaker naar verdovende middelen zoals alcohol, nicotine en drugs grijpen. Daarvoor waarschuwen internationale wetenschappers die onderzoek deden naar de relatie tussen klimaatverandering en het misbruik van deze verdovende middelen.
Er was eerder nog geen direct verband getrokken tussen klimaatverandering en middelenmisbruik. Dat verraste betrokken onderzoeker Francis Vergunst, verbonden aan de Universiteit van Oslo. “Er waren al heel veel mogelijke routes bekend die klimaatverandering konden verbinden aan het risico op middelenmisbruik.” Zo was al bekend dat klimaatverandering kan zorgen voor stress, en dat overmatige stress ervoor kan zorgen dat mensen verdovende middelen gebruiken. Die afzonderlijke studies waren genoeg aanleiding voor een groep internationale onderzoekers om middels literatuuronderzoek uit te zoeken welke mogelijke verbanden bestaan tussen klimaatveranderingen en middelenmisbruik.
Klimaatstress
En er blijkt een flink aantal verbanden te zijn. Mensen ervaren stress doordat de natuur en geopolitieke landschappen veranderen, omdat ze zich zorgen maken over de gevolgen van klimaatverandering en door fysieke problemen zoals een verslechterde gezondheid. Eerder stelden wetenschappers van de American Psychologists Association dat alleen het lezen van berichten over de gevolgen van klimaatverandering al stress kan veroorzaken. Maar ook het idee dat we gedrag waar we gewend aan zijn, zouden moeten aanpassen kan stressvol zijn, zagen de onderzoekers. Over het algemeen zal één van deze stressoren niet direct een grote aanslag zijn op je emotionele of psychische gemoedstoestand, denken de onderzoekers. Maar ze tellen wel op. Sterker nog: al deze oorzaken voor klimaatangst kunnen elkaar versterken en voor meer nóg stress zorgen.
Stress leidt tot verslaving
En al die stress is gevaarlijk en geeft een groot risico om middelen te gebruiken om zo al dat ongemak te verlichten. Maar ook de directe gevolgen van de klimaatcrisis kunnen leiden tot middelenmisbruik, vertelt co-auteur Nicholas Chadi, verbonden aan de University of Montreal. “Klimaatverandering kan ervoor zorgen dat mensen minder toegang hebben tot huisvesting, onderwijs, recreatie of gezond voedsel. Mensen zullen dan sneller naar middelen grijpen om met de stress om te gaan, te ontspannen of hun tijd te vullen.” Het is heel belangrijk om dit bijkomend risico van klimaatverandering serieus te nemen, stelt Vergunst. “Klimaatgerelateerde stressoren zullen de komende tijd alleen maar toenemen. Als we klimaatverandering niet genoeg kunnen voorkomen, of ons niet goed genoeg kunnen aanpassen, dan is er een groot risico dat schadelijk stofgebruik zal toenemen.”
Toekomst van de jongeren
Vooral jongeren zijn hier kwetsbaar voor, stellen de onderzoekers. Dat komt omdat klimaatverandering vooral in hun toekomst een grote rol zal spelen. Chadi ziet in zijn werk als arts-wetenschapper vrij vaak psychologische stress bij jonge mensen. “Adolescentie is een tijd van vooruitkijken en levensplannen maken, maar deze jongeren weten dat de dingen erger gaan worden en vragen zich daarom af wat het nut dan is van doorgaan.” Weten dat dingen veel erger kunnen worden en je daarmee wordt belet om je doelen te bereiken, kan volgens Chadi zorgen voor pessimisme en hopeloosheid. “En dat kan weer leiden tot middelenmisbruik.”
Toch is je zorgen maken om het klimaat niet alleen maar slecht. Bange mensen zetten zich namelijk vaker in voor het klimaat, toonde de Canadese biologie- en psychologieprofessor Gary Pickering aan. “Als je milieubewust bent en een angstige persoonlijkheid hebt, dan is er veel meer kans dat je actie gaat ondernemen om klimaatverandering tegen te gaan.” De onderzoekers ontdekten dat angst dan ook de sterkste voorspeller was van zowel milieubewustzijn als klimaatactie. “Voor mensen met een sterk gevoel van milieubewustzijn kan een bepaalde mate van angst hen motiveren om hun gedrag te veranderen.” Maar er is wel een grens, stelde ook Pickerting. “Te veel angst kan mensen verlammen en leidt uiteindelijk juist tot inactiviteit.”
De onderzoekers pleiten daarom voor strategieën en beleidsveranderingen vanuit bedrijven en de politiek om de klimaatcrisis te verminderen om zo ook gezondheidsproblemen te voorkomen. Chadi: “Middelenmisbruik is een maatschappelijk probleem dat ons nu al jaarlijks miljarden dollars kost. De klimaatcrisis zal dat alleen maar erger maken.”
