De meeste mensen slikken antidepressiva, omdat ze zich depressief voelen, maar mogelijk doen de middelen meer goeds. Volgens nieuw onderzoek verbeteren ze bijvoorbeeld ook je geheugen.
Onderzoekers van het universitair ziekenhuis in Kopenhagen hebben ontdekt dat SSRI’s, oftewel selectieve serotonineheropnameremmers, ook bepaalde cognitieve functies verbeteren, zoals het verbale geheugen.
Gelukshormoon
De wetenschappers maten eigenlijk vrij eenvoudig de hersenfuncties bij depressieve mensen voor en na de inname van het bekende antidepressivum escitalopram, een SSRI. En keken vervolgens naar het niveau van een van de serotoninereceptoren in de hersenen en eventuele cognitieve verbeteringen. Serotonine noemen we ook wel het gelukshormoon. Hoe meer je van de neurotransmitter aanmaakt, hoe gelukkiger je je voelt. Een hoger niveau van serotonine in de hersenen kan dan ook een depressie bij de meeste mensen verlichten.
Er zijn verschillende serotoninereceptoren in ons brein, en ze reguleren allemaal je geluksgevoel door de interactie van de circulerende serotonine met de hersenen te beïnvloeden. Dit onderzoek concentreerde zich echter op slechts één serotoninereceptor, namelijk 5HT4.
Hersenscans
De onderzoekers scanden de hersenen van negentig depressieve patiënten met een gemiddelde leeftijd van 27 jaar om de hoeveelheid 5HT4-receptor te meten, waaraan serotonine zich bindt. Tegelijkertijd kregen ze een reeks tests om hun stemming en cognitieve vaardigheden te meten.
De patiënten slikten daarnaast een dagelijkse dosis escitalopram, en aan het einde van een periode van acht weken werden veertig patiënten opnieuw gescand om het niveau van de 5HT4-receptor in het brein te achterhalen. De stemming van de patiënten was zoals verwacht verbeterd, maar het team ontdekte ook dat de niveaus van de 5HT4-receptor met ongeveer 9 procent waren gedaald, mogelijk door een aanpassing aan de verhoogde serotonineniveaus.
Slimmer door antidepressiva
Toen de onderzoekers deze patiënten vroegen om meer cognitieve tests te doen, bleek iets opmerkelijks: hun prestaties waren verbeterd. Hoe minder de 5HT4-receptor was veranderd, hoe beter het cognitieve resultaat. Dit was vooral opvallend bij het vermogen om woorden te herinneren.
“Dit is mogelijk significant”, reageert onderzoeker Vibeke Dam uit Kopenhagen. “Het lijkt erop dat de SSRI-medicatie bijdraagt aan een verbetering van de cognitieve functies, terwijl het tegelijkertijd helpt de stemming te verbeteren. Ons onderzoek koppelt de verbetering van de cognitieve functie aan de specifieke 5HT4-receptor en wijst uit dat directe stimulatie van de serotonine 4-receptor kan helpen om de resultaten van depressiebehandelingen te optimaliseren. Het ondersteunt ook het idee dat serotonine cruciaal is voor stemmingsverbetering.”
Meer onderzoek
Medewerker Vibe Froekjaer voegt toe: “Dit is een eerste resultaat, dus we moeten nog veel meer onderzoek doen om de implicaties te achterhalen. Slechte cognitieve functies zijn erg moeilijk efficiënt te behandelen en kunnen extra behandeling vereisen. Dit onderzoek wijst op de mogelijkheid om deze specifieke receptor te stimuleren, zodat we cognitieve problemen kunnen aanpakken, ongeacht of de patiënt zijn depressie heeft overwonnen.”
De volgende stap van het team is om patiënten te behandelen met medicijnen die specifiek de 5HT4-receptor stimuleren om het effect op de cognitieve functie beter te kunnen zien. Interessant is dat serotonine ook in de darmen wordt aangetroffen. Er zijn medicijnen beschikbaar om het prikkelbare darmsyndroom te behandelen die specifiek binden aan de 5HT4-receptor en die stimuleren.
Onder de indruk
Professor Philip Cowen, hoogleraar psychofarmacologie aan de University of Oxford en niet bij het onderzoek betrokken, is onder de indruk: “In de context van recente controverses over de rol van serotonine bij klinische depressie, is het opmerkelijk dat de studies van de Deense onderzoeksgroep ondubbelzinnig bewijs leveren dat de 5HT4-receptoren in de hersenen minder goed werken bij onbehandelde depressieve patiënten. Hun werk toont ook de rol van de 5HT4-receptoren bij cognitieve functies aan. Dit bevestigt recent onderzoek van Oxford, waaruit blijkt dat de 5HT4-receptorstimulator prucalopride – een medicijn dat is goedgekeurd voor de behandeling van constipatie – het geheugen verbetert bij zowel gezonde deelnemers als mensen met een verhoogd risico op depressie.”
