Door pesticiden sterven natuurlijk niet alleen de insecten die gewassen verpesten, ook andere dieren, zoals bijen, hebben flink last van landbouwgif. Geweldig nieuws dus dat onze bijenvrienden baat hebben bij een middeltje dat rijk is aan omega 3-vetzuren.
Bijenpopulaties staan al jaren zwaar onder druk, onder andere door de vernietigende werking van neonicotinoïden, een groep neuro-actieve insecticiden. Deze producten zijn in de jaren 80 uitgevonden door oliebedrijf Shell en vanaf de jaren 90 verder doorontwikkeld bij het chemische concern Bayer. Het verdelgingsmiddel beschadigt de mitochondriën van de bijen – een cruciaal onderdeel van bijna alle dierlijke en plantaardige cellen, dat energie levert aan de cel.
Zenuwgif is schadelijk voor mens en dier
In Nederland stierf tot 2013 jaarlijks zo’n 25 tot 30 procent van de bijenvolkeren. Daarna werden meerdere neonicotinoïden verboden in de Europese Unie, een belangrijke reden waarom de achteruitgang van de bijenpopulatie in ons land tot stilstand is gebracht. Maar elders in de wereld, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, sterven nog steeds onnoemelijk veel bijen en andere belangrijke bestuivers door het zenuwgif, dat ook bij de mens verschrikkelijke gevolgen kan hebben na inname. Onderzoek uit 2012 bewees al dat het bestrijdingsmiddel imidacloprid de ontwikkeling van de hersenen van ongeboren kinderen schaadt en dat de gemiddelde mens via groente, fruit, aardappelen, rijst en thee dagelijks tussen de 1 en 2 milligram van het landbouwgif binnenkreeg. In 2018 is imidacloprid binnen de EU verboden. Toch is het wereldwijd nog een van de meest gebruikte insecticiden.
Ecologische catastrofe
Canadese wetenschappers zijn al jaren bezig om de gevaren van pesticiden voor mens en dier in kaart te brengen. Zij zoeken naar mogelijke oplossingen om de vergiftiging van insecten zoals de honingbij tegen te gaan. De bij vormt een onmisbare schakel in de natuur vanwege zijn functie als bestuiver van planten. “Pesticiden zijn een groot gevaar voor insectenpopulaties en dat is een probleem, omdat insecten zich in het hart van ecosystemen bevinden. Ze houden de natuur in balans en zorgen voor diversiteit. Een verlies aan biodiversiteit van insecten kan lijden tot een ecologische catastrofe”, zegt onderzoeker Hichem Menail uit New Brunswick. “De aantallen bestuivers gaan op veel plekken wereldwijd omlaag vanwege het gebruik van landbouwgif. Dit is niet alleen dramatisch voor de insecten en het milieu, maar ook een groot probleem voor boeren en hun gewassen, en uiteindelijk voor arme mensen in ontwikkelingslanden die moeilijker aan eten kunnen komen door stijgende voedselprijzen.”
Immuunsysteem boosten
Het is dus zaak om daar iets aan te doen. “Neonicotinoïden behoren tot de giftigste en schadelijkste insecticiden ter wereld. Ze worden nog altijd in een groot deel van de wereld intensief gebruikt in de landbouw en zijn daarom in groten getale terug te vinden in de natuur, zowel in de grond als in het oppervlaktewater. Het is dus praktisch onmogelijk om te voorkomen dat bijen met dit zenuwgif in aanraking komen en er uiteindelijk door worden vergiftigd”, legt Menail uit. “Daarom doen wij onderzoek naar strategieën om het immuunsysteem en het metabolisme van honingbijen te verbeteren, zodat ze een buffer kunnen opbouwen tegen de inname van het kwaadaardige goedje.”
Beschermende omega 3
Het Canadese team onderzocht het effect van een olie met omega 3-vetzuren op de langdurige blootstelling aan neonicotinoïden. Daarvoor verdeelden ze honingbijen in drie groepen: bijen die sucrosesiroop met pesticiden kregen, bijen die sucrosesiroop met ahiflower-olie kregen en bijen die sucrosesiroop met pesticiden én ahiflower-olie kregen. Na 25 dagen werden de mitochondriën van de insecten met elkaar vergeleken.
“Onze resultaten bevestigden onze hypothese over het dempende effect van imidacloprid op de energieaanmaak van de mitochondriën”, zegt Menail. “Het was geweldig om te zien dat de ahiflower-olie een direct positief effect had op de bijen. De groep die zowel het landbouwgif als de omega 3-, 6- en 9-vetzuren binnen had gekregen, bleek bijna dezelfde mitochondriale waarden te hebben als de controlegroep.”
Supplementen voor bijen
Er zijn plannen om bijen in aanraking te brengen met ahiflower-olie om zo de populaties groter en gezonder te maken. “We denken dat dit een hele goede manier is om de natuur een handje te helpen. De energieaanmaak van de bijen kan door ahiflower-olie weer richting gezonde waarden stijgen. De mitochondriën produceren weer meer energie, waardoor het immuunsysteem en de algemene fitheid van de honingbijen verbetert”, besluit Menail.
Ook al mogen deze specifieke pesticiden niet meer gebruikt worden in de EU, toch zijn de uitkomsten van dit onderzoek ook voor Nederland interessant. Vervolgonderzoek zou zich kunnen richten op de mogelijke herstellende werking van omega 3-, 6- en 9-vetzuren bij langdurige blootstelling aan andere soorten pesticiden.