Twee orca’s hebben bloederig huisgehouden onder witte haaien aan de Zuid-Afrikaanse kust. In reactie daarop lijken de soortgenoten van Jaws veiligere wateren te hebben opgezocht.
Witte haaien zijn ontegenzeggelijk indrukwekkende beesten. Ze kunnen 6 meter lang worden en tot 2500 kilogram wegen – oftewel: meer dan een gemiddelde auto. Maar ook in de zee geldt ‘baas boven baas’. Orca’s kunnen wel 9 meter lang worden en meer dan 6600 kilogram wegen. En aan de Zuid-Afrikaanse kust hebben twee van deze killer whales zich op de lokale wittehaaienpopulatie gestort. Waarna, zo schrijven marien bioloog Alison Towner van de Rhodes-universiteit in Makhanda en collega’s in een nieuw artikel, de haaien het haai… hazenpad kozen.
Opengereten buiken
Towner en haar team concluderen dat op basis van verschillende onderzoekslijnen. Allereerst worden de afgelopen jaren twee specifieke orca’s gespot in de buurt van de plaats Gansbaai: Port en Starboard (‘Bakboord’ en ‘Stuurboord’), vernoemd naar de richting waarin hun rugvin hangt.
Verder spoelden tussen februari en juni 2017 vijf witte haaien aan. Bij vier daarvan waren de buik opengereten en de lever verwijderd, het meest energierijke deel van de dieren. Eén haai miste bovendien zijn hart en geslachtsklieren. Van haken of netten was geen spoor, dus het heeft er alle schijn van dat de orca’s de daders waren. En waarschijnlijk waren deze vijf haaien allesbehalve hun enige slachtoffers.
Tot slot voorzagen onderzoekers meer dan honderd haaien van akoestische tags; kleine apparaatjes die ‘pings’ uitzenden. Daardoor konden ze vaststellen dat het aantal getagde haaien bij Gansbaai na de eerste aanval afnam van drie tot acht per dag naar nul. De rest van 2017 schommelde het aantal tussen de nul en de twee. Het aantal witte haaien dat vanaf boten werd gespot, liet dezelfde trend zien. “Deze bevinding suggereren dat witte haaien snel reageren op het risico van een nieuw roofdier”, stellen de onderzoekers.
Te plotseling
Zou er ook nog iets anders aan de hand kunnen zijn? In theorie wel: misschien zijn de witte haaien aan het migreren geslagen omdat de oppervlaktetemperatuur van het water veranderde. Of ze zijn vertrokken vanwege bevissing – ofwel van henzelf, ofwel van hun prooidieren. Maar, zo schrijven Towner en collega’s, daarvoor was de afname van het aantal witte haaien bij Gansbaai begin 2017 eigenlijk te plotseling.
Je zou dan nog kunnen denken: ach, het ene grote roofdier neemt het over van het andere. Hoeveel verschil kan dat maken voor de rest van het zeeleven?
Nou, best wel wat. Na het vertrek van de witte haaien uit de regio nam het aantal koperhaaien – die bij witte haaien op het menu staan – toe. Hetzelfde kan het geval zijn bij de lokale zeehondenpopulatie. En dat laatste is dan weer slecht nieuws voor de bedreigde zwartvoetpinguïn. “De effecten van orka’s die witte haaien verwijderen zijn waarschijnlijk verreikend”, zegt Towner dan ook in een persbericht.
