Een vis, wat zeewier, een haai: wilde orka’s bieden mensen soms geschenken aan, zo blijkt uit nieuw onderzoek. Grote vraag is wat ze daarmee willen bereiken: zijn ze gewoon nieuwsgierig naar onze reactie? Of hebben ze een dubbele agenda?
Wij mensen trakteren regelmatig. Meestal delen we dan iets lekkers uit aan soortgenoten; familie, vrienden of collega’s. Maar daar blijft het zeker niet bij; ook andere soorten mogen zich soms in traktaties van ons verheugen. Zo voeden we onze huisdieren, hangen we ’s winters graag een vetbolletje op en willen we nog weleens wat kattenbrokjes neerzetten voor een verdwaalde egel die we in onze achtertuin aantreffen. En zo af en toe krijgen we er ook traktaties voor terug; zo is het niet ongewoon dat huiskatten hun geliefde baasjes zo af en toe trakteren op een dode muis.
Zeldzaam
Maar het komt slechts zelden voor dat we door wilde dieren getrakteerd worden, zo schrijven onderzoekers in het blad Journal of Comparative Psychology. Het maakt hun nieuwste ontdekking des te bijzonderder. In het blad presenteren de wetenschappers namelijk verschillende voorbeelden van trakterende wilde orka’s.
Het onderzoek
De onderzoekers putten voor hun onderzoek uit hun eigen ontmoetingen met orka’s. Ook interviewden ze andere mensen die tijdens een ontmoeting met orka’s iets aangeboden hadden gekregen. Ontmoetingen werden alleen in het onderzoek meegenomen als orka’s de mensen benaderden en hun ‘traktatie’ dicht bij de mensen achterlieten.
34 traktaties
In totaal lukte het de onderzoekers om 34 voorbeelden van trakterende orka’s te vinden. De betreffende orka’s maakten deel uit van zes verschillende populaties en de traktaties vonden plaats in vier verschillende oceanen. In elf van de gevallen bevonden de mensen die getrakteerd werden zich in het water, in 21 van de gevallen zaten ze op een boot en in twee gevallen bevonden ze zich op de kust. Wat de orka’s precies trakteerden, was niet altijd even duidelijk te zien, zo schrijven de onderzoekers. Maar in de meeste gevallen ging het in ieder geval om dode lekkernijen, waaronder vissen, zoogdieren en vogels. Ook werd er soms zeewier getrakteerd.
Herhaaldelijk aanbieden
In bijna alle gevallen wachtten de orka’s even nadat ze hun vangst nabij mensen hadden gedeponeerd, alsof ze een reactie verwachtten. In de meeste gevallen kozen de orka’s er vervolgens voor om hun traktatie weer terug te vorderen – waarna ze die soms met soortgenoten deelden of opnieuw aan mensen aanboden. “In vier gevallen werden de objecten slechts één keer bij mensen teruggebracht,” aldus de onderzoekers. “Maar in één geval gebeurde dat twee keer en in twee gevallen gebeurde dat drie of meer keer.”
Ondankbaar
De mensen die door de orka’s getrakteerd werden, negeerden de traktatie meestal. Slechts enkele mensen visten de traktatie op, om die vervolgens weer terug in het water te gooien. “In één geval werd een zeekoet na inspectie terug in het water gezet, waarna het dier direct weer werd opgehaald door de orka’s en opnieuw aan de persoon werd aangeboden,” zo vertellen de onderzoekers in hun studie.
Een spelletje?
De vele voorbeelden van trakterende orka’s wijzen er volgens de wetenschappers op dat dit geen op zichzelf staande gebeurtenissen zijn, maar we hier te maken hebben met bijzonder gedrag dat bij de zeer intelligente en sociale orka lijkt te horen. Tegelijkertijd roept het onderzoek natuurlijk wel de vraag op waarom de orka’s ervoor kiezen mensen te trakteren. Onderzoekers moeten het antwoord op die vraag schuldig blijven, maar hebben er natuurlijk wel ideeën over. Eén optie is dat we er niet zo heel veel achter moeten zoeken en de orka’s slechts probeerden te spelen. De onderzoekers achten dat echter niet zo waarschijnlijk. Ze wijzen er daarbij onder meer op dat orka’s van alle leeftijden – en dus niet alleen jonge orka’s – objecten bij mensen achterlieten en de interacties eigenlijk te kort duurden om als speelsessie te kwalificeren.
Nieuwsgierigheid
Volgens de onderzoekers is het veel aannemelijker dat het gedrag voortkomt uit nieuwsgierigheid. Dat zou onder meer kunnen blijken uit het feit dat de orka’s na elke traktatie even stilhielden “ogenschijnlijk om te zien wat mensen zouden gaan doen”. Mogelijk bieden de orka’s mensen wat lekkers aan, zo suggereren de onderzoekers, omdat ze hen – en hun gedragingen en voorkeuren – beter willen leren begrijpen.
Duistere kant
Tegelijkertijd kunnen de onderzoekers echter niet uitsluiten dat het gedrag van de orka’s – dat heel sociaal en vriendelijk lijkt – in werkelijkheid een duistere zijde heeft, waarbij de orka’s er eigenlijk op uit zijn mensen te manipuleren. De onderzoekers wijzen er daarbij op dat van in gevangenschap levende orka’s bekend is dat zij soms dode prooien gebruiken om andere diersoorten aan te trekken, die vervolgens wel gedood, maar niet altijd worden opgegeten. Hoewel orka’s in gevangenschap ook weleens mensen hebben gedood, zijn mensen voor zover bekend nog nooit slachtoffer geworden van wilde orka’s. “Toch zijn wilde orka’s in staat om snel in te spelen op kansen in hun omgeving, met directe of langetermijndoelen voor ogen, zonder daarbij ogenschijnlijk rekening te houden met mensen,” waarschuwen de wetenschappers. Ze onderbouwen dat met studies waaruit blijkt dat sommige orkapopulaties zich gespecialiseerd hebben in het ‘stelen’ van vis van vissersboten – iets wat de visserij jaarlijks miljoenen kost. En één van die populaties valt inmiddels ook zeilboten lastig en heeft er zelfs al verscheidene laten zinken, aldus de onderzoekers. “We adviseren daarom om voorzichtig te zijn wanneer orka’s prooien aanbieden, want orka’s kunnen complex en onvoorspelbaar gedrag vertonen.”
Hoewel de onderzoekers in hun studie slechts 34 traktaties beschrijven, vermoeden ze dat orka’s mensen nog veel vaker objecten cadeau doen. In hun studie hebben ze zich immers bewust beperkt tot de meest duidelijke voorbeelden van dit gedrag. “Het is bovendien aannemelijk dat dergelijke voorvallen in de toekomst vaker zullen optreden,” zo schrijven de onderzoekers. “Omdat menselijke activiteiten steeds meer overlappen met die van orka’s.”
