Zoals het er nu naar uitziet, helaas niet. Tot die ontnuchterende conclusie komt een internationaal team van onderzoekers.
De aarde warmt rap op. En wetenschappers roepen overheden al jaren op om de uitstoot terug te dringen en zo de opwarming af te remmen. Daarbij is het dringende advies om er alles aan te doen de opwarming tot 1,5 graad Celsius te beperken. Maar inmiddels lijkt het erop dat dat heel lastig wordt en de aarde in ieder geval tijdelijk meer dan 1,5 graad Celsius zal opwarmen om daarna pas – dankzij klimaatacties – weer uit te komen op een temperatuur die ongeveer 1,5 graad hoger ligt dan in pre-industriële tijden. Zo’n scenario waarin de temperatuur tijdelijk de acceptabel geachte grens van 1,5 graad opwarming overschrijft, wordt ook wel een overshoot-scenario genoemd. En daar lijken we dus steeds meer op af te stevenen. Het lijkt misschien vrij onschuldig; even de 2 of 3 graden opwarming aantikken, alvorens netjes terug te komen op de gewenste 1,5 graad. Maar dat is het zeker niet, zo schrijven onderzoekers nu in het Nature Climate Change.
Overshoot
In het onderzoek bogen de wetenschappers zich over een scenario waarin de aarde tot het jaar 2150 zo’n 3 graden opwarmt alvorens rond het jaar 2300 weer uit te komen op een temperatuur die 1,5 graad hoger ligt dan in pre-industriële tijden. Het klinkt misschien een beetje extreem, een opwarming van 3 graden, maar het is – helaas – echt niet zo vergezocht. Onder het huidige klimaatbeleid stevenen we namelijk op dit moment echt af op een opwarming om en nabij de 3 graden Celsius.
Grote gevolgen
In hun studie gingen de onderzoekers na wat een dergelijke opwarming zou betekenen voor gletsjers – enorme, bewegende ijsmassa’s die doorgaans zeer traag op temperatuurveranderingen reageren. En het onderzoek wijst uit dat het die gletsjers onder een overshoot-scenario veel slechter vergaat dan wanneer we de opwarming in beginsel tot 1,5 graad weten te beperken. Waar een opwarming van 1,5 graad er al voor zorgt dat de gletsjers voor 35 procent wegsmelten, gaat in het genoemde overshoot-scenario tegen het jaar 2200 nog eens 16 procent van de gletsjermassa verloren. En hoewel de temperatuur onder dit scenario in het jaar 2300 weer ‘netjes’ 1,5 graad hoger ligt dan in pre-industriële tijden, raken de gletsjers tussen het jaar 2200 en 2500 bovenop die eerdergenoemde 35 en 16 procent, nog eens 11 procent van hun massa kwijt.
Herstel laat lang op zich wachten
“Onze modellen laten zien dat het eeuwen – zoniet millennia – duurt voor de grote gletsjers nabij de polen herstellen van een 3 graden overshoot,” stelt onderzoeker Lilian Schuster. “Voor kleinere gletsjers – zoals die in de Alpen, de Himalaya en de tropische Andes geldt dat herstel tijdens de komende generaties niet mogelijk is, maar wellicht rond het jaar 2500 plaatsvindt.” Het is een ontnuchterende boodschap, vindt ook haar collega Fabien Maussion. “Wij wilden uitzoeken of de gletsjers zich kunnen herstellen als de planeet weer afkoelt. Want dat is een vraag die veel mensen zich stellen: zullen de gletsjers gedurende mijn leven of dat van onze kinderen weer gaan groeien? Onze resultaten wijzen er helaas op van niet.”
Gevolgen van smelt
Hoewel het natuurlijk heel vervelend is dat wij en de generaties na ons de gletsjers niet meer in volle glorie zullen kunnen aanschouwen, is dat lang niet het grootste probleem dat een overshoot-scenario met zich meebrengt. Want het smelten van de gletsjers heeft meer – en zeer verstrekkende – gevolgen. Zo belandt al het smeltwater bijvoorbeeld uiteindelijk in de oceanen, waar het bijdraagt aan een verhoogde zeespiegel.
Gevolgen van groei
En ook wanneer de gletsjers uiteindelijk weer gaan groeien, kan dat grote gevolgen hebben. Met name in bijvoorbeeld de Himalaya en de Andes, waar het smeltwater van gletsjers vooral tijdens droge seizoenen voor een groot gedeelte voorziet in de waterbehoefte van alles wat daar leeft. “Als gletsjers weer gaan groeien, beginnen ze dat water weer op te slaan als ijs – en dat betekent dat er minder water naar beneden stroomt,” vertelt Schuster. “Het is te vroeg om te zeggen welke impact dit zal hebben, maar onze studie is een eerste stap richting een beter begrip van de vele en complexe gevolgen die overshoot-scenario’s voor door gletsjers gevoede watersystemen en de zeespiegelstijging zullen hebben.”
Hoewel meer onderzoek – ook naar de effecten die overshoot-scenario’s op andere delen van het aardsysteem hebben – hard nodig is, wordt inmiddels wel duidelijk dat we ons ook zo’n overshoot-scenario eigenlijk niet kunnen permitteren. “Het overschrijden van de 1,5 graad opwarming – zelfs tijdelijk – betekent dat het verlies van gletsjers voor eeuwen komt vast te liggen,” benadrukt Schuster. “Onze studie laat zien dat veel van deze schade niet eenvoudig ongedaan kan worden gemaakt – zelfs niet als de temperaturen later weer terugkeren naar veiligere niveaus. Hoe langer we wachten met het terugdringen van de uitstoot, hoe zwaarder we toekomstige generaties belasten met onomkeerbare veranderingen.”
