Mensen die een overstroming, hittegolf of andere klimaatgerelateerde ramp hebben meegemaakt, zien klimaatverandering veel vaker als een zeer ernstige bedreiging. Dat blijkt uit onderzoek van klimaatinstituut SEVEN van de Universiteit van Amsterdam.
In het onderzoek, gepubliceerd in Environmental Research Letters, analyseerde Fabian Dablander gegevens van meer dan 128.000 mensen in 142 landen. De resultaten laten een duidelijk en consistent patroon zien. De mensen die in de afgelopen vijf jaar zelf een klimaatgerelateerd gevaar hadden meegemaakt, zagen klimaatverandering eerder als een zeer ernstige bedreiging dan landgenoten die zoiets niet hadden meegemaakt.
Overstromingen, droogtes, hittegolven
Een opvallende uitkomst is dat hittegolven een groot effect hebben op de risicoperceptie. Het meemaken van een hittegolf verhoogde de kans om klimaatverandering als een ernstig gevaar te zien evenveel als het hebben van een universitaire opleiding, een factor die bekendstaat als een van de sterkste voorspellers van klimaatbewustzijn.
Het effect van overstromingen, droogtes en hittegolven op de risicoperceptie van klimaatverandering verschilde sterk tussen de landen. Andere gevaren, zoals orkanen en bosbranden, leidden wereldwijd tot meer regelmatige reacties. Zelfs relatief zeldzame gebeurtenissen zoals modderstromen bleken samen te hangen met een verhoogde risicoperceptie. Dat benadrukt ook de brede psychologische impact van natuurrampen.
Invloed politiek leiderschap en culturele narratieven
Uit de resultaten blijkt dat persoonlijke ervaringen met rampen veel invloed hebben, maar dat die invloed niet altijd duidelijk zichtbaar is op nationaal niveau. Landen die veel te maken hebben met klimaatgerelateerde gevaren, hebben niet per se een hoger algemeen niveau van risicoperceptie als het gaat om klimaatverandering. Zo blijft, hoewel overstromingen wereldwijd het meest voorkomende gevaar vormen, de landelijke bezorgdheid over klimaatverandering relatief laag in sommige overstromingsgevoelige gebieden. Dit suggereert dat mediaberichtgeving, politiek leiderschap en culturele narratieven een grote rol spelen in hoe mensen hun ervaringen een plaats geven.
Onderzoeker Dablander zag ook verschillen tussen regio’s. In Zuid-Amerika gaf bijna driekwart van de respondenten aan klimaatverandering als een zeer ernstige bedreiging te zien, tegenover ongeveer de helft van de Europeanen. Als het gaat om persoonlijke ervaringen met gevaren, rapporteerden de inwoners van Oceanië de hoogste totale percentages. Meer dan vier op de tien zeiden in de afgelopen vijf jaar minstens een extreme gebeurtenis te hebben meegemaakt. Europa had hier, met twee op de tien, de laagste percentages.
Ver van je bed show
“Persoonlijke ervaringen gaan dwars door abstracte statistieken en politieke debatten heen”, zegt Dablander. “Wanneer iemand een verwoestende overstroming of hittegolf heeft meegemaakt, worden de risico’s van klimaatverandering veel tastbaarder en moeilijker te negeren.” Dablander beschrijft dit soort ervaringen als een psychologische ‘toegangspoort’ die klimaatverandering kan veranderen van een ver-van-je-bedshow, in een dringende persoonlijke realiteit.
De gevolgen voor het publieke debat en beleid zijn groot. Wie een klimaatgerelateerde ramp meemaakt, beseft sneller hoe serieus de risico’s zijn. Toch leidt dat besef niet vanzelf tot een landelijke consensus over klimaatactie. Pas als media en politiek de verbanden duidelijk maken, kan de ervaring van velen uitmonden in de brede beweging die nodig is om de klimaatcrisis aan te pakken.
Meest complete beeld wereldwijd
Dablander analyseerde gegevens uit de 2023 World Risk Poll. Door in meer dan 140 landen ervaringen met natuurrampen te combineren met gegevens over opleiding, inkomen en veerkracht, schetst de studie het tot nu toe meest complete wereldwijde beeld van hoe de gevolgen van klimaatverandering onze risicopercepties beïnvloeden.
“Miljarden mensen leven nu al met de gevolgen van klimaatverandering”, vertelt Dablander. “Naarmate deze ervaringen zich opstapelen, kan de vraag naar klimaatactie toenemen. Maar zonder politiek leiderschap en media die de verbanden leggen, zullen die ervaringen op zichzelf niet de noodzakelijke transformatie teweegbrengen.”
