Onderzoekers hebben de zeer zeldzame geboorte van een zware ster waargenomen.
De wetenschappers – onder leiding van de Amsterdamse Lucas Ellerbroek – gebruikten hiertoe de Very Large Telescope in Chili. De zware ster in wording zit goed verborgen in een stervormingsgebied nabij het sterrenbeeld Vela.
Raadsel
Hoe sterren ontstaan, is nog steeds een raadsel. En de vorming van zware sterren is zeker een groot vraagstuk. Dat heeft drie redenen. Zware sterren zijn heel zeldzaam (één op de 10.000 sterren is een zware variant). En zware sterren ‘leven’ maar kort: enkele miljoenen jaren (ter vergelijking: de zon gaat tien miljard jaar mee). Bovendien zijn jonge zware sterren moeilijk op te sporen, omdat ze zich verstoppen in gas- en stofwolken. Geen wonder dat de wetenschappers in hun nopjes zijn met deze waarneming.
X-shooter
Op de Very Large Telescope zit een spectograaf: de X-shooter, de gevoeligste spectograaf ter wereld. En daarmee hebben de onderzoekers de vormende zware ster kunnen waarnemen.
Meer informatie
De eerste resultaten leveren al veel informatie op. Bij lichte sterren komt materiaal via een langzaam ronddraaiende schijf deels op de ster terecht. De rest van het materiaal verdwijnt via straalstromen. De vraag was of dat ook voor zware sterren geldt. En de beelden wijzen erop dat dat inderdaad het geval is. Alleen gaat het bij een zware ster allemaal veel sneller. En uit die informatie kunnen de wetenschappers weer veel herleiden.
Twee richtingen
“Uit het X-shooter-spectrum leren we dat het materiaal in de straaltstroom in twee tegenovergestelde richtingen van de ster af beweegt,” vertelt Ellerbroek. “Als we de snelheden van dit materiaal meten en herleiden naar de bron, krijgen we informatie over de manier waarop de ster zich in het verleden heeft gedragen.“We bedrijven een soort sterren-archeologie. Zo zien we dat het vormingsproces niet geleidelijk, maar met horten en stoten verloopt.”
De resultaten van het onderzoek zijn terug te vinden in het blad Astrophysical Journal Letters.
De afbeelding bovenaan dit artikel is een artistieke impressie van een zware ster in wording, de schijf en straalstromen zijn goed te zien. Afbeelding: ESO/L. Calada.
Hierboven zijn afbeeldingen van het stervormingsgebied te zien. De kleuren vertegenwoordigen verschillende interstellaire gassen. Onder is een detail van het gebied te zien. Materiaal stroomt met honderden kilometers per seconde in twee richtingen van de ster af. Afbeelding: Ellerbroek et al. 2011, ApJ, 732, L9.