Wetenschappers zien ‘totaal oninteressante Groenlandse gletsjer’ opeens interessant worden (en dat is niet best)

De gletsjer was voorheen één van de meest stabiele gletsjers van Groenland. Maar nu trekt hij zich ineens in ongekend tempo terug.

Jarenlang keek niemand naar de Steenstrup-gletsjer om; een gletsjer gelegen in het noordwesten van Groenland. De gletsjer werd als ‘oninteressant’ aangemerkt, die, ondanks de opwarming van de aarde, zich goed staande wist te houden. Wetenschappers hielden zich dan ook meer bezig met de Thwaites-gletsjer en de Jakobshavn-gletsjer, twee zorgenkindjes die in rap tempo ijs verliezen. Nu blijkt echter dat zelfs de meest stabiele gletsjers toch niet zo stabiel zijn als ze lijken. Want ook Steenstrup kwijnt nu opeens razendsnel weg.

Steenstrup gletsjer
Onderzoekers ontdekten dat de Steenstrup-gletsjer zich tussen 2018 en 2021 met zo’n acht kilometer heeft teruggetrokken en zo’n 20 procent is geslonken. De hoeveelheid ijs die in de oceaan wordt geloosd is verdubbeld en de snelheid waarmee de gletsjer beweegt is zelfs verviervoudigd. De onderzoekers benadrukken dat zo’n grote omschakeling ongekend is. Hoewel de Steenstrup-gletsjer eerst één van de stabielste gletsjers op Groenland was, kan hij nu ineens in het lijstje van gletsjers worden geschaard die een flinke bijdrage leveren aan de totale ijsafvoer in de regio.

Opwarmend zeewater
In de afgelopen decennia is een groot deel van dit verlies toegeschreven aan de versnelde ijsafvoer van gletsjers die in contact staan met de oceaan. Maar de afgelopen jaren zien onderzoekers een steeds grotere toename van de ijsafvoer. Veel glaciologen zijn van mening dat deze recente toename kan worden verklaard door opwarmend water dat vanuit de Atlantische Oceaan de Groenlandse fjorden binnendringt – cruciale toegangspoorten die de stabiliteit van plaatselijke gletsjers kunnen beïnvloeden. Het onderzoeksteam wilde die theorie testen door een gletsjer in de noordwestelijke regio van Groenland te bestuderen, de Steenstrups-gletsjer.

Oninteressant
“Tot 2016 was er niets dat erop wees dat Steenstrups ook maar een klein beetje interessant was,” zegt onderzoeker Thomas Chudley. “Er bestaan veel gletsjers op Groenland die zich sinds de jaren negentig flink hebben teruggetrokken en een forse bijdrage leveren aan de zeespiegelstijging. Maar Steenstrups was daar zeker niet één van.” Voor zover wetenschappers wisten, was deze gletsjer niet alleen decennialang stabiel geweest, maar was hij over het algemeen ook ongevoelig voor de stijgende temperaturen die zoveel andere gletsjers hadden aangetast. Waarschijnlijk had dit te maken met Steenstrup geïsoleerde ligging in ondiep water.

Klimaatverandering
Pas toen Chudley samen met zijn collega’s gegevens over Steenstrups verzamelden, realiseerden ze zich dat klimaatverandering ook deze gletsjer niet onberoerd laat. “Onze huidige hypothese is dat hogere oceaantemperaturen de terugtrekking hebben afgedwongen,” stelt Chudley. “Het feit dat de snelheid waarmee de gletsjer beweegt in slechts een paar jaar tijd is verviervoudigd, roept nieuwe vragen op over hoe snel ijsmassa’s reageren op klimaatverandering.”

Zeespiegelstijging
Dankzij satellietgegevens hebben wetenschappers in de afgelopen jaren een nauwgezette schatting kunnen maken van de hoeveelheid gletsjerijs dat zich op de polen bevindt en hoe dit, als het volledig smelt, de huidige zeespiegel kan beïnvloeden. Als de Groenlandse ijskap bijvoorbeeld in zijn geheel zou smelten, zou dit eigenhandig de zeespiegel met zo’n 7,5 meter kunnen laten stijgen. Op Antarctica zouden de gevolgen nog erger zijn. In dat geval moeten we rekening houden met een zeespiegelstijging van maar liefst zestig meter. Gelukkig gaat hier wel wat tijd overheen. Het duurt waarschijnlijk eeuwen voordat Groenland en Antarctica volledig zouden zijn weggesmolten. Maar wanneer de West-Antarctische ijskap wegkwijnt, zou de zeespiegel deze eeuw nog met 1,80 meter kunnen stijgen.

Laaggelegen kustgebieden
Ook dit zou aanzienlijke gevolgen hebben, aangezien ongeveer tien procent van de wereldbevolking in laaggelegen kustgebieden woont. “Elke significante stijging van de zeespiegel vormt dan ook een risico voor laaggelegen eilanden en kustgemeenschappen,” onderstreept Chudley. Ondanks de alarmerende bevindingen, is het nog niet te laat. “Als het klimaatbeleid snel evolueert, hebben we misschien nog een kans om de ergste zeespiegelstijging een halt toe te roepen,” aldus Chudley.

‘Stabiele’ gletsjers
Al met al laten de onderzoekers met hun studie naar Steenstrup zien dat zelfs langdurig stabiele gletsjers zich snel en plotseling kunnen terugtrekken, wanneer warmer water nieuwe omgevingen binnendringt. De onderzoekers zijn van plan de gletsjer te blijven observeren. Daarnaast is het volgens hen net zo belangrijk dat andere soortgelijke gletsjers scherp in de gaten worden gehouden. Want wellicht bestaan er nog meer als oninteressant aangemerkte gletsjers die zich ondertussen toch stiekem terugtrekken als gevolg van hogere oceaantemperaturen.

Meer inzicht hierin zal belangrijke kennis opleveren, ook over hoe gletsjers op andere plekken op aarde gedijen. En misschien dat we hieruit zelfs kunnen opmaken hoe deze gebieden in de toekomst zullen veranderen. “Wat er nu op Groenland gebeurt, is een voorbode voor wat we de komende eeuwen op West-Antarctica kunnen gaan zien,” waarschuwt Chudley. “Het zou daarom interessant zijn om de fjorden in te gaan en met eigen ogen te zien hoe en waarom Steenstrup verandert.”

Bronmateriaal

"A once-stable glacier in Greenland is now rapidly disappearing" - The Ohio State University
Afbeelding bovenaan dit artikel: NASA/John Sonntag

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd