Het meest risicovolle instrument is… onze stem. Als we zingen verspreiden we zelfs meer virusdeeltjes dan een fluit of trompet.
Gedurende de pandemie werden veel muzikale activiteiten, waaronder concerten en festivals, geschrapt. Niemand wil natuurlijk meer naar die situatie terug. En dus brachten onderzoekers in een nieuwe studie in kaart hoeveel virusdeeltjes er eigenlijk tijdens het bespelen van verschillende instrumenten vrijkomen – en wat we kunnen doen om besmetting te voorkomen.
Blaasinstrumenten
De onderzoekers bestudeerden twintig verschillende blaasinstrumenten, waaronder de fluit, trompet, saxofoon, klarinet en trombone. Vervolgens maten ze hoeveel virusdeeltjes, en van welke grootte, er tijdens het spelen worden weggeblazen. Het team deed metingen onder gecontroleerde omstandigheden in een cleanroom. Vervolgens bepaalden ze de bovengrens voor het risico van overdracht van de SARS-CoV-2-omikronvariant.
Hoewel je zou denken dat blaasinstrumenten de meeste virusdeeltjes verspreiden, bewijzen onderzoekers nu het tegendeel. Het gevaarlijkste instrument tijdens de coronapandemie is namelijk geen fluit of trompet, maar… onze eigen stem.
Gevaarlijkste instrument
Wanneer mensen een blaasinstrument bespelen, komen er weliswaar meer virusdeeltjes vrij dan wanneer je rustig ademt, maar opvallend genoeg aanzienlijk minder dan tijdens het zingen. Zo blijkt dat geïnfecteerde mensen tijdens het zingen of spreken meer dan 500 keer zoveel deeltjes de lucht in blazen die virussen kunnen bevatten. “Verrassend genoeg zijn muziekinstrumenten dus minder riskant dan praten of zingen,” concludeert onderzoeker Mohsen Bagheri.
Filter
Hoe dat kan? De studie toont aan dat met name de grotere druppeltjes – die vooral risicovol zijn tijdens de overdracht van virussen – in blaasinstrumenten blijven steken. De instrumenten fungeren dus eigenlijk als een soort filter voor grote deeltjes.
Deeltjes tot vijf micrometer
Dit betekent overigens niet dat blaasmuziek voor musici en publiek ongevaarlijk is. Zo weten kleine deeltjes van minder dan vijf micrometer wel een weg door het instrument naar buiten te vinden. Deze luttele deeltjes kunnen lang in de lucht blijven zweven en verspreiden zich bovendien verder, zodat vooral in niet geventileerde ruimtes de concentratie hoog kan oplopen.
Anderhalve meter afstand
Hoeveel van deze kleine deeltjes er vrijkomen, hangt sterk van het soort instrument af. Bij verschillende fluiten lijkt het bijvoorbeeld wel mee te vallen. De klarinet lijkt een grotere boosdoener. De onderzoekers ontdekten dat geïnfecteerde mensen die dit instrument bespelen bijna net zoveel kleine deeltjes tot vijf micrometer de omgeving in blazen als tijdens het zingen gebeurt. Ook op anderhalve meter afstand is het risico op besmetting hoog. Op anderhalve meter afstand van een klarinet of trombone is de kans op overdracht bijvoorbeeld al na vier minuten gestegen naar 50 procent. Op dezelfde afstand van een fluit wordt een even groot risico op besmetting pas na drie uur bereikt. Alle waarden voor andere gemeten instrumenten liggen daar tussenin.
Mondkapjes voor instrumenten
De onderzoekers bestudeerden vervolgens of het risico op besmetting verkleind kan worden door de instrumenten van ‘mondkapjes’ te voorzien. Om dit te testen, plaatsten ze speciale deeltjesfilters – vergelijkbaar met de bekende FFP2-mondmaskers – op de uiteinden van de koperinstrumenten. De houtinstrumenten werden bijna volledig met het filtermateriaal ingekapseld. De resultaten zijn veelbelovend. “Voor koperinstrumenten vermindert een ‘instrumentenmasker’ op betrouwbare wijze de uitstoot van besmettelijke deeltjes,” aldus onderzoeker Oliver Schlenczek. “Als het publiek daarnaast ook nog een FFP2-mondmasker draagt, is de kans op besmetting, zelfs na een uur, niet meer dan 0,2 procent.”
De studie breidt onze kennis over in hoeverre muzikale activiteiten bijdragen aan de verspreiding van het coronavirus verder uit. Bovendien kunnen er dankzij de resultaten gerichtere maatregelen worden genomen om besmetting tijdens bijvoorbeeld concerten te voorkomen. “Op basis van de bevindingen kunnen in de toekomst muzikale activiteiten, met slechts kleine beperkingen tijdens kritieke situaties, gewoon doorgaan,” aldus onderzoeker Simone Scheithauer. En dat is hoopvol nieuws. “Met voldoende ventilatie en het dragen van FFP2-mondmaskers kunnen lessen, repetities en concerten met blaasinstrumenten veilig worden uitgevoerd,” beaamt onderzoeker Eberhard Bodenschatz.
