De interesse voor grondstoffen op de maan groeit. Maar er is één probleem: zo heel veel grondstoffen zijn er niet.
En dus lijkt het – in afwezigheid van internationale afspraken over wie wat krijgt – een kwestie van tijd voor er grote conflicten op de maan ontstaan. Dat stellen onderzoekers in het blad Philosophical Transactions of the Royal Society A.
Van ijzer tot water
Al tijdens de Apollo-missies is duidelijk geworden dat de maan waardevolle grondstoffen herbergt, zoals ijzer en water. En naarmate de plannen voor kolonisatie van de maan concreter worden, neemt de waarde van die grondstoffen alleen maar toe.
“Je wilt grondstoffen die nodig zijn voor maanmissies niet meenemen vanaf de aarde, maar bij voorkeur op de maan verzamelen,” legt onderzoeker Martin Elvis uit. “IJzer is belangrijk als je iets op de maan wilt bouwen, maar het zou absurd duur zijn als je ijzer vanaf de aarde naar de maan zou transporteren.” En ook water is onmisbaar. “Je hebt het nodig om voedsel te verbouwen en om zuurstof uit te halen zodat je kunt ademen.” Ook heb je het nodig om waterstof te verzamelen dat weer gebruikt kan worden om de raketbrandstof te maken die nodig is om terug te keren naar de aarde of juist verder de ruimte in te reizen (naar Mars bijvoorbeeld).
Conflicten
De maan beschikt duidelijk over waardevolle grondstoffen waar verschillende ruimtevaartorganisaties en -bedrijven maar wat graag hun handen op zouden willen leggen. Maar is er wel genoeg voor iedereen? Dat is zeer twijfelachtig, zo stelt Elvis. “Wij hebben gekeken naar kaarten van de maan en ontdekt dat er niet heel veel gebieden zijn waar interessante grondstoffen te vinden zijn en de gebieden die we vonden, waren heel klein.” En zo lijkt de maan opeens een kweekbodem voor conflicten te worden. Temeer omdat er internationaal geen duidelijke afspraken zijn gemaakt over wie nu wat toekomt.
Bestaande verdragen
Er zijn wel enkele verdragen waarin afspraken zijn gemaakt over hoe we met de ruimte om zouden moeten gaan, maar die kunnen ons volgens de onderzoekers niet behoeden voor de gevreesde conflicten op de maan. Zo stelt de breed gedragen Outer Space Treaty uit 1967 in feite alleen dat landen zich geen hemellichamen mogen toe-eigenen, maar staat het verdrag de toe-eigening van grondstoffen wel toe. En de in 2020 opgestelde en door negen ruimtevaartorganisaties ondertekende Artemis Accords komen ook niet veel verder dan de constatering dat het goed zou zijn als er internationale richtlijnen en wetten zouden komen omtrent het delven van grondstoffen op andere hemellichamen. “Veel mensen denken dat de ruimte een vredige plek is waar naties harmonieus met elkaar omgaan,” aldus Elvis. “Het probleem is dat er geen wet is die reguleert wie welke grondstoffen mag gebruiken en er zijn behoorlijk wat ruimtevaartorganisaties en anderen in de private sector die van plan zijn om binnen vijf jaar op de maan te landen.”
Nieuwe afspraken
Hoog tijd dus om afspraken te gaan maken. “Een eerste stap zou moeten zijn om de verwachte gebruikers van de grondstoffen om de tafel te krijgen,” denkt onderzoeker Alanna Krolikowski. Die gebruikers zouden dan na moeten gaan denken over de slechtst denkbare scenario’s – de vervelendste conflicten en het daaruit voortvloeiende verlies van grondstoffen – die zich op de maan of andere hemellichamen zouden kunnen ontvouwen. Om vervolgens gemotiveerd door die scenario’s afspraken te maken over wie waar recht op heeft. Daarbij is volgens de onderzoekers ook voor wetenschappers een belangrijke rol weggelegd. Zij zouden zich de komende jaren toe moeten leggen op het nog nauwkeuriger in beeld brengen van de grondstoffen op de maan. Zodat we – voor mensen er gaan graven, boren en verzamelen – helder hebben wat er nu precies te halen valt en waar.
Optimistisch
Al met al zijn de onderzoekers optimistisch dat het mogelijk is om goede afspraken te maken en conflicten te voorkomen. Simpelweg omdat het ons al eerder is gelukt. Niet als het gaat om de maan, maar om grondstoffen hier op aarde die ook niet direct onder het eigendom of de jurisdictie van staten vallen. De onderzoekers denken dan bijvoorbeeld aan de ‘high seas‘: grondstoffen in wateren die meer dan 370 kilometer voor de kust van landen liggen en niet meer tot die landen gerekend mogen worden. Maar ook aan grondstoffen in meren of zeeën – zoals de Noordzee – die omringende landen samen moeten delen. In veel gevallen is het mogelijk gebleken om goede afspraken te maken over wie bijvoorbeeld waar mag vissen. En datzelfde zou toch moeten lukken op de maan. Alleen draait het dan niet om vis, maar om permanent in de schaduw gelegen, waterrijke kraters of juist permanent door de zon beschenen gebieden die geknipt zijn voor de plaatsing van zonnepanelen.
Op den duur is iedereen er natuurlijk bij gebaat dat we precies weten wat er op de maan te halen valt en er afspraken gemaakt worden over hoe we die grondstoffen eerlijk kunnen delen. Want zonder afspraken, lijkt het een kwestie van tijd voor de verschillende staten en bedrijven elkaar op de maan voor de voeten gaan lopen en iedereen uiteindelijk slechter af is.
