Wetenschappers waarschuwen: nieuw gevaar dreigt voor ons kopje koffie en die lekkere reep chocolade

Niet alleen worden koffie- en cacaoplanten bedreigd door droogte en ziekten, maar ook de sterke afname van insectenbestuivers leidt tot serieuze problemen.

De toekomst van koffie en chocolade is al jaren niet meer zeker. Het is onder andere te wijten aan het veranderende klimaat. Wat daarnaast ook niet meehelpt, is dat koffieplanten zeer gevoelig zijn voor een schimmelziekte die op veel koffieplantages in Centraal- en Zuid-Amerika huishoudt en koffieplantroest veroorzaakt. Cacaobomen worden op hun beurt weer aangevallen door de Cacao Swollen-Shoot Virus (kortweg CSSV) dat enkele jaren geleden in West-Afrika nog rap om zich heen greep. En alsof dat allemaal nog niet erg genoeg is, wordt de situatie nu nóg nijpender. Want door de sterke afname van insecten bestaat het risico dat onze geliefde kopjes koffie en verrukkelijke chocoladerepen nog moeilijker te krijgen zullen zijn.

Het belang van insectenbestuivers voor de koffie- en cacaoindustrie
Insectenbestuivers spelen een cruciale rol in de productie van koffie en cacao. Koffie en cacaoplanten zijn namelijk afhankelijk van bestuiving om zich voort te planten en vruchten te produceren. Insecten zoals bijen en vlinders dragen stuifmeel van de ene bloem naar de andere, waardoor de bevruchting plaatsvindt. Dit proces is essentieel voor het ontwikkelen van de koffiebessen en cacaovruchten waaruit koffiebonen en cacaobonen worden geoogst.

In een nieuwe studie richtte een onderzoeksteam zich op de ingewikkelde samenhang tussen klimaatverandering, veranderingen in landgebruik en hun impact op de verscheidenheid van bestuivende insecten. Deze dynamiek heeft uiteindelijk grote gevolgen voor de bestuiving van gewassen wereldwijd.

Studie
Om hier meer over te weten te komen, verzamelden de onderzoekers informatie van 1.507 locaties over de hele wereld waar gewassen worden verbouwd. Ook verzamelden ze gegevens van maar liefst 3.080 verschillende insectenbestuivers. De resultaten van de studie wijzen op een verontrustende ontwikkeling: de combinatie van klimaatverandering en landbouwpraktijken heeft geleid tot aanzienlijke afnames in zowel het aantal als de verscheidenheid van insectenbestuivers. En dat heeft verstrekkende gevolgen. “Als insecten verdwijnen omdat ze niet kunnen omgaan met de gecombineerde effecten van klimaatverandering en veranderingen in landgebruik, zullen ook de gewassen die van deze insecten afhankelijk zijn voor bestuiving, afnemen,” aldus onderzoeker Joe Millard.

Tropen
Het is een zorgwekkende ontdekking. Zeker als je je bedenkt dat ongeveer 75 procent van alle gewassen in zekere mate van dierlijke bestuiving afhankelijk zijn. Vervolgens hebben de onderzoekers geanalyseerd welke gewassen in welke gebieden het meeste risico lopen. “Ons onderzoek laat zien dat gewassen in tropische regio’s het meest in de problemen zitten,” zegt Millard. Het gaat met name om gebieden in Zuidoost-Azië, Noord-Zuid-Amerika en Sub-Sahara Afrika, waar de temperaturen momenteel enorm toenemen.

Koffie en chocola
Om welke tropische gewassen het precies gaat? Onder andere koffie en cacao, maar ook mango en watermeloen, zo ontdekten de onderzoekers. En dat betekent niet alleen dat er schaarste kan ontstaan, wat op zijn beurt de prijzen kan beïnvloeden. Deze planten zijn namelijk tevens van essentieel belang voor zowel de lokale economieën als de wereldwijde handel. Als hun opbrengst afneemt, worden veel kleine boeren in deze regio’s geconfronteerd met onzekerheid over hun inkomen.

Redenen
Dat deze gewassen gevaar lopen, heeft verschillende redenen. Het is bijvoorbeeld algemeen bekend dat het telen van cacaobomen een uitdaging is. Deze bomen hebben bloemen die maar kort leven en bijna alleen worden bestoven door een specifieke soort mug. Het probleem is dat de schaduwrijke en vochtige omgevingen waar deze mug van houdt, steeds zeldzamer worden. Daarnaast heeft de opwarming van de aarde invloed op de grootte van vlinders. Sommige soorten worden groter terwijl andere kleiner worden. Dit heeft gevolgen voor hun vermogen om te vliegen en bij de planten te komen waarvan ze afhankelijk zijn. Bovendien leggen deze vlinders op extreem hete dagen geregeld het loodje. Overigens zijn veel insecten niet opgewassen tegen extreme hitte. Veel bijen en zweefvliegen hebben bijvoorbeeld haartjes die stuifmeel vasthouden, maar deze haartjes houden ook warmte vast. Dit betekent dat deze insecten niet goed met hogere temperaturen om kunnen gaan.

Verbonden
De studie toont onomwonden aan dat insectenbestuivers een essentiële rol spelen bij het behouden van de productie en beschikbaarheid van koffie en chocolade. Terwijl de wereld worstelt met de ingewikkelde uitdagingen van klimaatverandering, veranderingen in landgebruik en het verlies van diversiteit in plant- en diersoorten, fungeert deze studie als een belangrijke herinnering aan hoe alles in de natuur met elkaar verbonden is. Het benadrukt tevens de vitale rol die bestuivers spelen bij het behouden van landbouw en de zekerheid van voedselvoorziening.

Maatregelen
Gelukkig kunnen we wel iets doen om het tij te keren. Een mogelijke aanpak is om stukken land met natuurlijke leefgebieden te laten groeien te midden van landbouwgrond. Deze gebieden kunnen dienen als een veilige plek voor bestuivende insecten en kunnen helpen om de omstandigheden (het microklimaat) gunstiger te maken. “Er zijn ook andere oplossingen die kunnen helpen,” zegt Millard. “Het is bijvoorbeeld mogelijk om nieuwe plantvariëteiten te ontwikkelen die zichzelf kunnen voortplanten zonder de hulp van bestuivers, net zoals dat al het geval is bij sommige gewassen. Er zijn ook technologische oplossingen, zoals handmatige bestuiving of kunstmatige methoden, die al veel worden toegepast bij bepaalde gewassen, zoals vanille. Deze methoden kunnen worden ingezet om de afnemende bestuivers te compenseren, maar ze zullen wel de kosten van productie verhogen.”

Maar uiteindelijk is het het beste om het probleem bij de bron aan te pakken. “Klimaatverandering vormt niet alleen een ernstige bedreiging voor de natuur en diversiteit van planten en dieren, maar ook voor het welzijn van de mens,” onderstreept onderzoeker Tim Newbold. “Dit komt doordat het verdwijnen van bestuivende insecten het levensonderhoud van mensen in de hele wereld in gevaar kan brengen, vooral van degenen die afhankelijk zijn van gewassen die insectenbestuiving nodig hebben. Onze bevindingen onderstrepen de dringende noodzaak om wereldwijd actie te ondernemen om klimaatverandering tegen te gaan, samen met inspanningen om veranderingen in landgebruik te vertragen en natuurlijke leefgebieden te beschermen. Alleen zo kunnen we een verdere afname van bestuivende insecten voorkomen.”

Bronmateriaal

"Coffee and cocoa plants at risk from pollinator loss" - University College London (via EurekAlert)
"Loss of tropical pollinators puts chocolate and coffee production at risk" - Natural History Museum
Afbeelding bovenaan dit artikel: carlotoffolo van Getty Images (via Canva Pro)

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd