De oorlog in Oekraïne heeft voor de natuur veel verstrekkendere gevolgen dan eerder werd gedacht. Zo moeten bastaardarenden een lange omweg maken met minder rustpauzes tussendoor, zo blijkt uit nieuw onderzoek.
Toen de wetenschappers in 2017 begonnen met hun onderzoek hadden ze zeker niet het voornemen om bastaardarenden te volgen die zich door een slagveld moesten begeven. Toch is dat wel wat er uiteindelijk gebeurde: door de Russische inval van Oekraïne kregen Europese wetenschappers ineens de unieke kans om het effect van een oorlog te meten op het migratiepatroon van de bastaardarend. Deze vogelsoort is nagenoeg niet meer te vinden in Europa, behalve op één plek: Polesië, in Wit-Rusland. Hier bevinden zich de zeer belangrijke broedgronden van de vogelsoort. De leefgebieden van de vogels bevinden zich echter in Afrika en het Midden-Oosten, wat betekent dat de vogels over Oekraïne moeten vliegen om bij Polesië te geraken. Deze reis duurt ineens veel langer: de vogels voelen zich niet meer veilig in Oekraïne, waardoor ze delen van het land compleet vermijden. Deze omweg zorgt gemiddeld voor een verlenging van 85 km.
Wetenschapper Adham Ashton-Butt heeft meegewerkt aan het onderzoek. Ashton-Butt voegt toe: “Migrerende vogelsoorten, zoals de bastaardarend, hebben het wereldwijd erg zwaar. Het is dan ook broodnodig om te begrijpen welk effect mensen uiteindelijk op deze diersoorten hebben. Onze resultaten laten namelijk duidelijk zien dat menselijk gedrag erg storend kan zijn voor wilde dieren die in de natuur leven.” Het onderzoek is gepubliceerd in het blad Current Biology.
Migratiegedrag
Voor het originele onderzoek waren de onderzoekers in 2017 al druk bezig met het taggen van bastaardarenden door deze een volgbare chip mee te geven. In totaal hebben de wetenschappers 21 bastaardarenden weten te volgen. Het originele doel was om de vogelsoort te volgen, om zo belangrijke (rust)plaatsen te ontdekken waar de vogels vaak gebruik van maakten. Het onderzoek begon al in 2018, wat later essentieel bleek: de periode van 2018 – 2021 zou later belangrijke referentiedata bieden die gebruikt konden worden voor een directe vergelijking tussen normaal migratiegedrag en migratiegedrag in oorlogstijd.
Tijdens het analyseren van de migratiedata viel het de onderzoekers al snel op dat bastaardarenden in oorlogstijd veel minder rustpauzes nemen in Oekraïne. In de periode voor de oorlog nam gemiddeld 90% van alle bastaardarenden een rustpauze in Oekraïne, terwijl in oorlogstijd dit percentage was afgezakt naar 30%. Ook duurde het migreren een stuk langer: vrouwelijke bastaardarenden hadden gemiddeld 246 uur nodig voor hun reis naar Wit-Rusland, terwijl voorheen deze route gemiddeld 193 uur in beslag nam. Eenzelfde langere vliegtijd kan ook teruggevonden worden bij de mannelijke bastaardarenden: voor de oorlog duurde het voor een mannelijke bastaardarend gemiddeld 125 uur om aan te komen in Polesië, terwijl het tijdens het conflict ineens 181 uur in beslag nam.
Paringsgedrag
De resultaten van het onderzoek zijn significant, omdat de langere vliegtijd uiteindelijk ertoe leidt dat de vogels in een slechtere staat aankomen op hun bestemming. Hierdoor zijn ze fysiek niet op hun sterkst, wat uiteindelijk desastreuze gevolgen kan hebben voor het paringsgedrag. Ashton-Butt sluit af: “Soortgelijke reacties hebben we waargenomen bij vogelsoorten die zich begeven in trainingszones voor militairen. Deze nieuwe resultaten laten zien dat de impact van deze verstoringen uiteindelijk voor migrerende soorten veel zwaarder uitpakt. Dit effect was zo sterk dat we het zelfs waar konden nemen bij een kleinere testgroep.”
