Een shot hormonen blijkt er – heel verrassend – voor te kunnen zorgen dat dronken muizen sneller van hun wilde alcoholavontuur herstellen. En die bevinding kan ook interessante implicaties hebben voor ons mensen.
Wie in korte tijd veel alcohol tot zich neemt, zal de gevolgen daarvan ongetwijfeld gaan voelen. Zo wordt het bijvoorbeeld al snel lastiger om je evenwicht te bewaren. Ook kan het wel even duren voor je weer scherp (en nuchter) bent. Voor muizen is dat niet anders. Tenzij ze in het laboratorium van Steven Kliewer opgroeien. Hij heeft namelijk ontdekt dat een extra shot hormonen ervoor kan zorgen dat muizen versneld nuchter worden. Dat is te lezen in het blad Cell Metabolism.
FGF21
In het blad onthullen Kliewer en collega’s dat een hormoon – FGF21 genaamd – dat in de lever wordt aangemaakt, muizen beschermt tegen door alcoholconsumptie ingegeven evenwichtsproblemen. “Wij hebben ontdekt dat de lever niet alleen betrokken is bij het verwerken van alcohol, maar dat deze ook een hormonaal signaal naar het brein stuurt om zo bescherming te bieden tegen de schadelijke effecten van alcohol, waaronder een verlies van bewustzijn en coördinatie,” aldus Kliewer. “En we tonen aan dat we door de concentratie FGF21 middels een injectie verder te verhogen het herstel na dronkenschap enorm kunnen versnellen.”
Ethanol en de lever
Onze lever is in staat om ethanol (de alcohol die je in alcoholische dranken vindt) af te breken. En hoewel wij dat vooral handig achten tijdens en na een feestje, is het vermogen om alcohol af te breken oorspronkelijk ontstaan om de consumptie van fructose en andere simpele suikers te faciliteren. Natuurlijke fermentatie van die suikers – in bijvoorbeeld rijpend fruit – leidt namelijk tot de aanmaak van ethanol. Vandaar dat dieren die fructose en andere simpele suikers nuttigen middels evolutie leverenzymen hebben verkregen die ethanol kunnen afbreken. Het idee is dat dronkenschap – en daarmee samenhangende aantasting van je beoordelingsvermogen en mobiliteit – zo kan worden afgewend, waardoor je overlevingskansen toenemen.
Maar de lever beschermt je niet alleen door alcohol af te breken. Eerder onderzoek heeft al aangetoond dat de lever in diverse situaties ook het hormoon FGF21 produceert. Dat gebeurt bijvoorbeeld als je heel erge honger hebt en simpele suikers nuttigt, maar vooral wanneer je ethanol binnenkrijgt. En wanneer dat hormoon vrijkomt, gebeuren er een paar dingen. Zo krijg je minder zin in ethanol en juist meer zin in water. Zo beschermt de lever je – middels dat hormoon – tegen uitdroging. Daarnaast wijzen studies uit dat het hormoon ook beschermt tegen door alcohol ingegeven leverbeschadigingen. Kortom: van FGF21 is reeds bekend dat het belangrijk werk verzet. Maar daarbij hebben we al die tijd een belangrijke functie van dit hormoon over het hoofd gezien, zo betogen Kliewer en collega’s nu. Want het blijkt ons op een nog heel andere manier te beschermen tegen de schadelijke effecten van ethanol. Zo wijzen experimenten met muizen uit dat het hormoon ook van invloed is op het brein en door de invloed die het daar uitoefent, beschermt tegen door alcoholconsumptie ingegeven evenwichtsproblemen.
Experimenten
De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze muizen die niet in staat waren om FGF21 te produceren, dronken voerden en vergeleken met muizen die wel FGF21 aanmaakten. De muizen zonder FGF21 bleken na blootstelling aan ethanol veel meer tijd nodig te hebben om hun evenwicht te hervinden en zich weer op te kunnen richten. En dat ondanks het feit dat in hun brein net zoveel ethanol te vinden was als in het brein van de muizen met FGF21 en hun levers de ethanol ook net zo snel afbraken al de levers van de muizen met FGF21.
Buiten bewustzijn
In een tweede experiment dienden onderzoekers muizen zoveel ethanol toe dat ze buiten bewustzijn raakten. Vervolgens gaven ze een deel van de muizen middels een injectie een extra shot FGF21. Daarop bleken de muizen die wat extra van dit hormoon ontvingen veel sneller weer bij bewustzijn te komen en ook sneller weer controle over hun spieren te krijgen.
Verrassend
Het zijn stuk voor stuk verrassende resultaten, vindt Kliewer. “We weten al heel lang dat de lever ethanol afbreekt, maar dat deze ook een hormoon afgeeft dat van invloed is op het brein en zo de vergiftigende effecten van ethanol afzwakt, was compleet onverwacht,” vertelt hij aan Scientias.nl. “En dat we het herstel na dronkenschap (onder muizen) kunnen versnellen door FGF21 als een soort medicijn toe te dienen is nog verrassender.”
Zenuwcellen
Maar hoe doet FGF21 dat nu precies? Ook dat hebben de onderzoekers uitgezocht. “FGF21 gaat het brein binnen en activeert daar een specifieke groep zenuwcellen die de waakzaamheid en alertheid reguleren.” Door die zenuwcellen te activeren, kan het hormoon de muizen beschermen tegen door alcohol ingegeven evenwichtsproblemen. En extra toediening van het hormoon kan er dus zelfs voor zorgen dat de muizen sneller herstellen na extreem veel alcohol te hebben genuttigd.
Mensen
Hoewel de experimenten zich beperken tot muizen, zijn er aanwijzingen dat FGF21 ook het brein van menselijke alcoholdrinkers kan bespelen. “Allereerst is alcohol onder mensen een sterke promotor van de aanmaak van FGF21,” aldus Kliewer. “Daarnaast activeert alcohol dezelfde alertheid-promotende neuronen in mensen.” Aanvullende studies zijn echter nodig om te bepalen of (een extra dosis) FGF21 bij mensen dezelfde effecten heeft als bij muizen.
Als vervolgonderzoek uitwijst dat een extra shot FGF21 ook bij mensen soelaas kan bieden, kunnen Kliewer en collega’s zomaar een nieuw wapen toevoegen aan het arsenaal van artsen die helaas nog regelmatig geconfronteerd worden met patiënten die ronduit gevaarlijke promillages alcohol in het bloed hebben zitten. “We hopen dat FGF21 nuttig kan zijn voor de behandeling van de vele patiënten die op de eerste hulp arriveren met acute alcoholvergiftiging. Het verhogen van de alertheid en waakzaamheid kan dan bijvoorbeeld helpen voorkomen dat ze in hun eigen spuug stikken. Of van pas komen als je vast moet zien te stellen of ze nog andere verwondingen hebben opgelopen.”
