De plant – een tamelijk wijdverspreid voorkomend zeegras – bevindt zich op de bodem van de Oostzee en heeft de middeleeuwen dus nog meegemaakt.
Dat is te lezen in het blad Nature Ecology and Evolution. Een hoofdrol is in het onderzoeksartikel weggelegd voor Zostera marina, ook wel bekend als groot zeegras. De plant komt in heel veel kustgebieden voor en bewoont daar de zeebodem. Ook in Nederland is het groot zeegras geen onbekende; de plant komt bijvoorbeeld voor in ondiepe delen van de Waddenzee.
Vegetatieve vermeerdering
Het zeegras kan zich op verschillende manieren voortplanten. Zo produceert Z. marina bloemen, die weer zaden voortbrengen, die vervolgens door de zee verspreid worden. Daarnaast doet de plant echter ook aan zogenoemde ‘vegetatieve vermeerdering’. Hierbij produceert de plant een rizoon of wortelstok. Dit is een ondergrondse, horizontaal lopende stengel waaruit dan weer nieuwe zeegrasplantjes groeien. Dit is een aseksuele vorm van voortplanting; de plant ‘kloont’ zichzelf in feite. Na verloop van tijd vergaat de wortelstok die de ‘moederplant’ met haar kloon verbindt, waardoor die kloon een op zichzelf staand plantje wordt.
Dateren
Het dateren van deze klonen is lastig gebleken. Maar wetenschappers hebben daar nu iets op gevonden. In hun nieuwe studie presenteren ze een nieuwe manier om klonen van zeegras betrouwbaar te kunnen dateren. En ze hebben die methode ook direct toegepast op zeegrassen in verschillende delen van Europa. Daarbij stuitten ze in Noord-Europa bijvoorbeeld op zeegrassen die enkele honderden jaren oud waren.
Grote Volksverhuizingen
Nog opzienbarender werd het echter toen ze in de Oostzee een zeegrasplantje dateerden en zo ontdekten dat dat plantje al 1402 verjaardagen heeft gevierd. Daarmee stamt het plantje uit de periode van de Grote Volksverhuizingen, zo merken de onderzoekers op. Dit was een periode waarin grote groepen mensen – zoals de Hunnen en Germanen – hun oorspronkelijke leefgebied inruilden voor een nieuwe plek.
Opeenstapeling van mutaties
Dat het onderzoekers gelukt is om zeegrassen te dateren, is te danken aan eerder onderzoek, verschenen in 2020. Toen ontdekten onderzoekers dat Zostera marina weliswaar ‘klonen’ voortbrengt, maar dat die klonen niet genetisch identiek zijn aan de ‘moederplant’. Het onderzoek onthulde namelijk een ophoping van somatische mutaties in nageslacht dat door vegetatieve vermeerdering het levenslicht had gezien. En wetenschappers hebben nu een manier gevonden om de leeftijd van een kloon aan de hand van die opeenstapeling van mutaties te bepalen.
Getest
Om er zeker van te zijn dat hun methode in een accurate inschatting van de leeftijd van het zeegras resulteert, testten de onderzoekers deze eerst op zeegras waarvan ze de leeftijd wisten. En vervolgens zetten ze de methode in om zeegrassen van onbekende leeftijd te dateren. Het resulteert dus onder meer in de ontdekking van een meer dan 1400 jaar oud zeegras.
Toekomstig onderzoek
En dit is nog maar het begin, zo stellen de onderzoekers. In de toekomst hopen ze namelijk nog veel meer soorten zeegrassen te dateren. En de verwachting is dat ze daarbij op nog veel oudere exemplaren gaan stuiten, vertelt onderzoeker Thorsten Reuch. “We verwachten dat andere zeegrassoorten en hun klonen, behorende tot het geslacht Posidonia, die een lengte van wel meer dan 10 kilometer kunnen beslaan, nog hogere leeftijden hebben en dus de boeken in zullen gaan als veruit de oudste organismen op aarde.” Overigens leent de methode die onderzoekers nu hebben ontwikkeld om de leeftijd van zeegrassen vast te stellen, zich niet alleen voor het dateren van zeegrassen. Deze kan naar verwachting namelijk ook worden losgelaten op tal van andere soorten die aan vegetatieve vermeerdering doen, van koralen en algen tot frambozenplanten en riet.
Het verlangen om de leeftijd van dergelijke organismen vast te stellen, komt overigens niet alleen voort uit nieuwsgierigheid. Het kan volgens de onderzoekers ook leiden tot een beter begrip en uiteindelijk ook een betere bescherming van (kwetsbare) soorten en hun leefgebieden.
