Dromers uit jager-verzamelaarsgemeenschappen in Afrika krijgen in angstige dromen veel meer sociale steun dan westerse dromers, zoals Belgen. Dat ontdekten onderzoekers van de Universiteit van Toronto Mississauga. “Dat weerspiegelt de sterke sociale banden in deze gemeenschappen.”
We hebben allemaal wel eens nachtmerries. Van onrealistische achtervolgingen door Hollywoodwaardige monsters tot angsten over die presentatie van morgen, het verlies van een geliefde of dat ene gesprek waar je tegenop ziet. Hoewel de thema’s misschien overeenkomen in verschillende delen van de wereld, kunnen de dromen zelf in verschillende sociaal-culturele omgevingen heel anders zijn, ontdekte antropoloog David Samson van de Universiteit van Toronto Mississauga. “Dromen zijn een universele menselijke ervaring, maar hun inhoud en betekenis kunnen sterk verschillen”, aldus Samson.
Jager-verzamelaars
Om te onderzoeken of die verschillen ook bepaald worden door culturele contexten werkten Samson en collega’s nauw samen met de jager-verzamelaarsgemeenschappen BaYaka in de Democratische Republiek Congo en de Hadza in Tanzania. Zij werden gevraagd om gedurende een periode van twee maanden dagelijks hun dromen vast te leggen in audio-opnames.
De culturele tegenpool van de Afrikaanse jager-verzamelaarsgemeenschap vonden de onderzoekers in de Westerse gemeenschap. Om de droomthematiek te onderzoeken gebruikten de onderzoekers droomdagboeken en gedetailleerde droomverslagen, verzameld tussen 2014 en 2022, van mensen die in Zwitserland, België en Canada woonden. In totaal analyseerde het team bijna zeshonderd dromen, waarvan zo’n tweehonderd van de BaYaka, nog eens tweehonderd van de Hadza en de laatste tweehonderd van westerlingen.
Jager-verzamelaars dromen
In al die dromen keken de onderzoekers naar de aanwezigheid en intensiteit van verschillende emoties, personages, interacties en thema’s. Daar kwamen een paar gemeenschappelijke thema’s uit naar voren. “De dromen van de jager-verzamelaarsgemeenschappen begonnen vaak met bedreigingen en eindigden met oplossingen waarbij sociale steun betrokken was”, vertelt Samson. De antropoloog geeft als voorbeeld een situatie waarin de dromer te maken krijgt met een bedreiging, zoals een aanval door een wild dier, of vallen in een put. “De dreigingen uit dit soort dromen werden opgelost doordat een lid van de gemeenschap te hulp schoot, wat de sterke sociale banden in deze gemeenschappen weerspiegelt.”
Westerse dromen
De westerse dromen richtten zich daarentegen veel minder op sociale aspecten. “Wanneer individuen uit westerse samenlevingen werden geconfronteerd met een bedreiging in hun droom – zoals een belangrijke toets niet halen of horen dat een geliefde is overleden – lag de nadruk van de droom veel minder op sociale steun. Maar veel meer op de stress en angst die de persoon voelde in zijn of haar droom.”
Geest en emoties
Volgens de onderzoekers kunnen we als we deze verbanden begrijpen meer inzicht krijgen in de menselijke geest en emoties. “Dat kan vervolgens hele praktische toepassingen hebben. In gebieden zoals psychologie bijvoorbeeld. Droomanalyses met een cultureel gevoelige benadering zouden kunnen helpen om geestelijke gezondheidsproblemen beter te begrijpen.”
Waarom we überhaupt dromen is hier overigens nog niet mee opgelost, vertelt Samson. “Dat is nog steeds een onderwerp van discussie.” Waar sommige onderzoeken suggereren dat dromen vooral verwerkingen van de dag zijn, stellen andere theorieën weer dat dromen dienen om bedreigende of sociale situaties te simuleren, om je zo voor te bereiden op uitdagingen in het echte leven. Samson hoopt dat zijn onderzoek toekomstig onderzoek naar dromen en culturen kan bevorderen. “Want de exacte functie van dromen blijft een fascinerend en evoluerend studiegebied.”
