Het klimaat van New York of zelfs Vancouver, je moet er toch niet aan denken, het dreigde even die kant op te gaan door een mogelijke instorting van de AMOC. Maar deze oceaancirculatie lijkt, ondanks de opwarming, toch overeind te blijven.
De Atlantische meridionale omslagcirculatie, in het Engels afgekort tot AMOC, is een systeem van oceaanstromen, waartoe ook de Warme Golfstroom behoort, dat een cruciale rol speelt in het reguleren van het klimaat op aarde. De oceaanstromen transporteren warmte van het zuidelijk naar het noordelijk halfrond. Zo hebben ze invloed op het weer overal ter wereld. Het zorgt bijvoorbeeld voor milde temperaturen in Europa en heeft impact op de moesson in Afrika en India.
Door de opwarming verzwakt de AMOC voorspellen klimaatmodellen al enige tijd. Onlangs waren er zelfs studies die waarschuwden voor een mogelijke instorting van het systeem. Dat zou grote gevolgen hebben. In Noord-Europa zou het flink afkoelen. Niet leuk, maar nog erger: in delen van het Amazonegebied en West-Afrika zou het flink droger worden.
Het is niet de eerste keer dat de AMOC verzwakt. Uit onderzoek naar oceaansedimenten blijkt dat dit zo’n 20.000 jaar geleden tijdens de laatste ijstijd ook is gebeurd. Toen leidde het tot grote klimaatschommelingen in Noord-Amerika en Europa.
Het valt mee
Een nieuwe studie van Caltech laat echter zien dat de AMOC nu door de opwarming van de aarde weliswaar verzwakt, maar waarschijnlijk veel minder dan eerdere modellen voorspelden. Het onderzoeksteam ontwikkelde een vereenvoudigd fysisch model dat vooral keek naar de relatie tussen dichtheidsverschillen en de diepte van de AMOC. Daar werden metingen van de sterkte van de oceaanstroming aan toegevoegd, die in de afgelopen twintig jaar zijn verzameld via meetpunten in het Atlantisch gebied. De onderzoekers concluderen dat de AMOC tegen het einde van de 21ste eeuw met zo’n 18 tot 43 procent zal afzwakken. Dat is natuurlijk best veel, maar lang niet zo extreem als eerdere klimaatmodellen voorspelden. De nieuwe inzichten, die in Nature Geoscience zijn beschreven, verminderen volgens de onderzoekers de onzekerheid over de toekomstige afzwakking van de AMOC.
Grote verschillen
De huidige klimaatmodellen laten grote verschillen zien in hun voorspellingen voor de AMOC in de 21ste eeuw: sommige voorzien een forse verzwakking, terwijl andere slechts een lichte afname voorspellen. De nieuwe studie moest een eind maken aan de grote verschillen tussen de voorspellingen door de onderliggende fysische mechanismen achter de veranderende AMOC beter te begrijpen.
Het onderzoek werpt dan ook nieuw licht op een lang onbegrepen kenmerk van klimaatmodellen: het verband tussen de huidige en toekomstige sterkte van de AMOC. Modellen die een sterke AMOC in het heden simuleren, voorspellen doorgaans ook een grotere verzwakking door klimaatverandering. De onderzoekers ontdekten dat dit verband voortkomt uit de diepte van de AMOC. Een sterkere AMOC reikt meestal dieper in de oceaan, waardoor veranderingen in temperatuur en zoutgehalte aan het oppervlak, veroorzaakt door opwarming en zoetwatertoevoer, dieper kunnen doordringen en zo een grotere verzwakking kunnen veroorzaken. Simpel gezegd: een model met een sterke en diepe AMOC is minder bestand tegen veranderingen aan het oppervlak en laat daardoor relatief meer verzwakking zien dan een model met een ondiepere stroming. Modellen met een ondiepe AMOC in het heden voorspellen nog steeds enige verzwakking, maar in mindere mate.
Verfijning van de voorspellingen
De onderzoekers gebruikten dit inzicht om toekomstige AMOC-voorspellingen te verfijnen. Uit de resultaten blijkt dat de AMOC zelfs in de hoogste emissiescenario’s slechts beperkt zal verzwakken. De studie laat zien dat een groot deel van de eerdere onzekerheid, evenals sommige extreme voorspellingen, voortkwam uit vooroordelen over hoe klimaatmodellen de huidige staat van de oceaan simuleren, met name wat betreft de dichtheidsopbouw. “Onze resultaten geven aan dat de AMOC in de 21ste eeuw eerder beperkt dan substantieel zal afnemen, nog steeds een verzwakking, maar minder drastisch dan eerdere projecties deden vermoeden”, aldus hoofdonderzoeker Dave Bonan van Caltech.
Hij benadrukt het belang van klimaatmodellen met hogere resoluties, waarin ook complexere processen worden meegenomen. Zulke modellen kunnen nog diepere inzichten bieden in het gedrag van de AMOC en de nauwkeurigheid van toekomstige voorspellingen verbeteren. De studie biedt zo een raamwerk om deze geavanceerdere modellen kritisch te evalueren.
Eind oktober vorig jaar sloegen vooraanstaande wetenschappers nog alarm in een brief, waarin ze vreesden dat de AMOC veel sneller tot stilstand zou komen dan gedacht. “Zonder dringende klimaatactie kan de AMOC in de komende decennia al instorten”, klinkt het in de brief. Dat is heel anders dan het IPCC eerder meldde. Het VN-klimaatpanel had “er een middelmatig vertrouwen in dat de AMOC niet abrupt instort voor 2100”, maar volgens de wetenschappers was dat een onderschatting. De raming van het IPCC is niet alleen incompleet, maar ook zorgwekkend, vonden zij.
