De nog geen 40 gram wegende franjelipvleermuis blijkt over een olifantengeheugen te beschikken. En dat heeft ook wetenschappers uitermate verrast.
Om meer te weten te komen over het geheugen van wilde franjelipvleermuizen zetten Amerikaanse onderzoekers een uitgekiend experiment op. Ze lieten de vleermuizen via speakers een heel aantrekkelijk geluidje horen, namelijk de kreet van hun lievelingsmaaltje: de tungarakikker. Wanneer de vleermuizen op dat geluid afkwamen, werden ze beloond met een lekker hapje dat boven de speakers hing. Na verloop van tijd werd het geluid van die tungarakikker vermengd met en uiteindelijk zelfs compleet vervangen door een ringtone. De beloning die de vleermuizen in ontvangst mochten nemen als ze naar de speakers vlogen, bleef hetzelfde.
Afscheid
Vervolgens introduceerden de onderzoekers nog drie andere ringtones; wanneer deze klonken, lag er geen beloning voor de vleermuizen klaar en dat hadden de dieren snel door; ze vlogen bij het horen van die drie ringtones niet naar de speaker toe. Daarmee kwam het experiment ten einde. De onderzoekers voorzagen de wilde vleermuizen die aan het experiment hadden deelgenomen van een microchip en lieten ze weer los.
Acht oude bekenden
Een jaar later – en ook in de drie jaren daarna – vingen de onderzoekers in hetzelfde gebied vleermuizen. Acht daarvan bleken gechipt en dus voormalige deelnemers aan het experiment te zijn. De onderzoekers lieten deze vleermuizen de ringtone die eerder gepaard ging met een beloning, horen. Alle vleermuizen zetten daarop koers naar het geluid en zes ervan streken ook daadwerkelijk de daar klaarliggende beloning op, wat er duidelijk op wijst dat ze dus verwachtten dat daar voedsel te vinden was.
Een controlegroep, bestaande uit 17 wilde vleermuizen die één tot vier jaar eerder niet aan het experiment hadden deelgenomen en zich dus ook niet bewust waren van de associatie tussen de ringtone en een lekker hapje, hoorden de ringtone ondertussen vrijwel onbewogen aan. Ze spitsten hun oren wat, maar vlogen niet naar de geluiden toe.
Verrassend
De bevindingen zijn verrassend, zo stelt onderzoeker May Dixon. Want dat sommige van de vleermuizen zich de ringtone tot wel vier jaar zouden kunnen herinneren, hadden de wetenschappers niet aan zien komen. “Ik was verrast,” vertelt Dixon. “Toen ik hier aan begon, dacht ik dat het – ook gezien al die andere dingen die ze moeten weten en het feit dat een langetermijngeheugen behoorlijk kostbaar is – redelijk zou zijn dat ze zich de ringtone zeker een jaar zouden herinneren. Vier jaar is echt een lange tijd, zeker voor een geluid dat je misschien wel nooit meer gaat horen.”
Waardevol onderzoek
Het onderzoek is heel waardevol, aldus Dixon. “De studie heeft ons veel geleerd, want er zijn relatief weinig studies gedaan naar het langetermijngeheugen van wilde dieren.” In hun studie halen Dixon en collega’s zo’n 39 eerdere studies naar het geheugen van dieren aan. Daarbij springt het geheugen van dolfijnen (zij kunnen zich dingen tot wel 20 jaar lang herinneren) en dat van schildpadden en zeeleeuwen (die dingen respectievelijk tot wel 9 en 10 jaar kunnen onthouden) in het oog. Maar al deze studies zijn gebaseerd op experimenten met dieren in gevangenschap. “Het bestuderen van het geheugen in het wild is belangrijk,” stelt onderzoeker Gerald Carter. “Je kunt de grote schat aan data die we hebben over labdieren niet per se extrapoleren naar wat soortgenoten doen in het wild, een plek waar ze zoveel meer moeten onthouden. Als het om dieren in gevangenschap versus wilde dieren gaat, is zowel de omgeving als het brein anders.”
Goed geheugen: altijd voordelig?
Een andere soort met een vrij indrukwekkend langetermijngeheugen is natuurlijk de mens. En wij zijn geneigd om dat langetermijngeheugen te beschouwen als een groot voordeel, iets wat ons veel intelligenter maakt dan andere soorten. Maar of een uiterst sterk langetermijngeheugen ook voor (wilde) dieren altijd voordelig is, is zeer twijfelachtig. “Het is niet altijd zo dat de slimste zijn of het beste geheugen hebben, een voordeel is,” stelt Dixon. Zo heeft onderzoek waarin fruitvliegen zo geteeld werden dat ze een beter geheugen ontwikkelden, het vaak af moesten leggen tegen hun ‘gewone’ soortgenoten. “Dat het voor mensen nuttig is om zo slim te zijn en zo’n goed geheugen te hebben, wil niet zeggen dat het ook het beste is voor andere dieren. Daarom willen we uitzoeken wanneer deze vaardigheden dieren werkelijk helpen of juist tegenwerken.”
Daartoe zijn de onderzoekers bijvoorbeeld voornemens om in de toekomst ook te gaan experimenteren met andere soorten vleermuizen. Zo kan hopelijk worden vastgesteld welke soorten wel en welke soorten niet gezegend zijn met een indrukwekkend langetermijngeheugen en onder welke omstandigheden zo’n langetermijngeheugen evolueert en dus voordelig is.
