Wetenschappers roepen op tot latere starttijd van middelbare scholen: ‘het eerste uur zou pas om kwart voor tien moeten beginnen’

Volgens experts krijgen veel jongeren niet genoeg slaap, mede doordat ze in alle vroegte op school moeten zijn. Een latere starttijd zou volgens hen dan ook veel slaapproblemen verhelpen.

Een vermoeide tiener die tijdens de les zijn ogen niet open kan houden. Het klinkt veel leraren waarschijnlijk bekend in de oren. “Misschien moet je eerder naar bed gaan,” zo luidt vaak het devies. Maar zo gemakkelijk ligt de kwestie volgens onderzoekers helemaal niet. In een opinieartikel bepleiten ze dan ook dat het beter zou zijn als scholen structureel later zouden starten. “Dit geeft tieners de gelegenheid ’s ochtends wat uit te slapen,” zegt onderzoeker Barbara Galland in gesprek met Scientias.nl.

Niet genoeg slaap
Dat jongeren vaak te kort en slecht slapen, is al langer bekend. Het is onder andere te wijten aan buitenschoolse en sociale activiteiten, huiswerk, schermgebruik en gebrek aan regels van ouders. Daarnaast werkt een verschuiving in het zogenoemde slaap-waakritme ook niet mee. Het leidt ertoe dat veel jongeren moe in de klas verschijnen. “Om overdag goed te kunnen functioneren, schrijven slaaprichtlijnen voor dat jongeren tussen de veertien en zeventien jaar elke nacht acht tot tien uur slaap nodig hebben,” vertelt Galland. “Maar wereldwijd blijven studies melden dat de gemiddelde slaapduur van tieners veel korter is dan deze aanbevolen hoeveelheid. Dit is te herleiden naar veel factoren. Maar een vaak over het hoofd geziene factor is de vroege starttijd van school.”

Kwart voor tien
Volgens Galland zou het dan ook beter zijn als middelbare scholen later beginnen. ‘Niet eerder dan kwart voor tien’, zo klinkt het nadrukkelijk. “Dit kan tieners helpen meer slaap te krijgen en hun gezondheid en welzijn te verbeteren.”

Slaap-waakritme
Jongeren opleggen eerder te gaan slapen, heeft volgens Galland weinig zin. Dit heeft te maken met het eerder genoemde slaap-waakritme. “Tijdens de adolescentie vindt er een unieke verschuiving in het slaap-waakritme plaats,” legt ze desgevraagd uit. “Dit ritme wordt aangestuurd door het slaaphormoon melatonine. Het moment waarop melatonine wordt afgegeven (wat de slaap bevordert), verschuift van nature naar later op de avond, waardoor tieners langer alert blijven. De afname van melatonine in de vroege ochtend (wat ervoor zorgt dat je wakker wordt) verschuift ook. Dit resulteert in vermoeide tieners als ze toch gedwongen worden eerder op te staan dan waarvoor ze ‘geprogrammeerd’ zijn.”

Verschuiving
Waarom deze verschuiving van het slaap-waakritme plaatsvindt, weten onderzoekers niet. “Ik wou dat ik het antwoord wist,” zegt Galland. “Melatonine is een natuurlijk geproduceerd hormoon. Dus misschien moet de vraag eerder zijn: waarom veranderen hormonen tijdens de puberteit? Of: wat zijn de voordelen van later op de avond alert zijn? Elke poging om die vragen te beantwoorden is pure speculatie. Maar dat deze verschuiving tijdens de puberteit plaatsvindt, staat buiten kijf.” Vervolgens verschuift het slaap-waakritme opnieuw rond het 21e levensjaar.

Uitslapen
Om de slaapproblemen waar veel jongeren mee worstelen op te lossen, zouden ze dan ook volgens Galland meer de gelegenheid moeten krijgen om ’s ochtends wat langer te blijven liggen. En nee, dat zal er niet toe leiden dat tieners nóg later naar bed gaan. “Men vreest dat dit ertoe leidt dat tieners nog langer opblijven en dus alsnog dezelfde hoeveelheid slaap krijgen als wanneer de school om half negen begint,” zegt Galland. “Toch hebben bijna alle onderzoeken die tot nu toe zijn verricht aangetoond dat dit niet het geval is. De winst in slaap is voornamelijk het gevolg van de gelegenheid om ’s ochtends uit te slapen.”

Invoering
Ondanks de voordelen die het zichtbaar voor jongeren met zich mee zal brengen als scholen later starten, is het een rigoureuze ingreep, met grote gevolgen voor mensen en organisaties. “Het veranderen van de starttijd is om talloze redenen een uitdaging,” ziet ook Galland in. “Er is dan ook meer onderzoek nodig om te bepalen of latere begintijden kunnen worden ingebed. Logistieke kwesties rond dienstregelingen en transport zijn bijvoorbeeld factoren waar rekening mee gehouden moet worden. Ook vervalt hierdoor in sommige gezinnen de mogelijkheid om met iedereen aan tafel te ontbijten. Bovendien kunnen tieners in de knel komen met naschoolse bijbaantjes.”

Toch is het volgens Galland belangrijk om latere schooltijden te overwegen, om uiteindelijk de gezondheid en het welzijn van tieners te verbeteren. “Onvoldoende slaap, slechte slaapkwaliteit en onregelmatige slaap bij tieners hangt sterk samen met stemmingsstoornissen, depressie en een verhoogd risico op zelfmoord,” legt ze uit. “Latere begintijden van middelbare scholen die aansluiten bij het unieke slaap-waakritme van tieners zouden onmiddellijk effect hebben en hun slaap aanzienlijk verbeteren. Dit kan vervolgens leiden tot een betere fysieke en mentale gezondheid en betere cijfers op school.”

Bronmateriaal

"Later school start times a "no-brainer" to help teen sleep issues" - Pasifika Medical Association Group (via Scimex)

Interview met Barbara Galland

Afbeelding bovenaan dit artikel: Zurijeta (via canva.com)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd