Nieuw onderzoek wijst uit dat het een 125.000 jaar oud levend fossiel is!
Mangroven – zouttolerantie bomen en struiken – bevinden zich doorgaans vlak langs tropische en subtropische kusten. Maar een verborgen mangrovebos, gelegen diep in het hart van het schiereiland Yucatán, is een vreemde eend in de bijt. Het mangrovebos bevindt zich meer dan 200 kilometer landinwaarts; een tot voor kort onverklaarbaar verschijnsel. Maar onderzoekers in een nieuwe studie beweren nu het mysterie te hebben ontraadseld.
Het mangrovebos
Het weelderige rode mangrovebos bevindt zich zoals gezegd ver van de kust, langs de oevers van de San Pedro-rivier, die ontspringt in het Bekken van Petén in het noorden van Guatemala en uitmondt in Mexico. Omdat bekend is dat rode mangroven (Rhizophora mangel) alleen voorkomen in zout water, is het een raadsel hoe dit specifieke mangrovebos zo diep landinwaarts, in zoet water gedijt. “Rode mangroven komen eigenlijk alleen voor in de oceaan,” vertelt onderzoeker Exequiel Ezcurra in gesprek met Scientias.nl. “De zaden ontkiemen in de moederplant en, eenmaal losgekomen, drijven ze door het zeewater, waar ze door kuststromingen worden verspreid. Om deze reden komen er normaal gesproken geen rode mangroven voor buiten de kust.”
De grote vraag is dan ook hoe dit rode mangrovebos op Yucatán ooit ontstond. En genetisch, geologisch en botanisch onderzoek bevestigen nu wat veel lokale bewoners en wetenschappers al vermoedden: dit bos was ooit een zoutwater-mangrove-ecosysteem. Maar tijdens de laatste ijstijd, toen oceanen zich begonnen terug te trekken, is het hier, op deze plek, gestrand.
Uitleg
“Tijdens het laatste interglaciaal, dat ongeveer 125.000 jaar geleden plaatsvond, was het extreem heet,” legt Ezcurra uit. “Hierdoor smolten ijskappen en gletsjers, waardoor de zeespiegel zo’n zes tot negen meter hoger lag dan nu. De meeste tropische laaglanden en het schiereiland Yucatán kwamen onder water te staan en de oceaan bereikte de San Pedro-rivier. Hierdoor koloniseerden mangrove-zaadjes de rivieroevers. Ongeveer 115.000 jaar geleden begon vervolgens de laatste ijstijd waarin ijskappen zich opnieuw vormden. De zeespiegels daalden weer naarmate er meer water werd opgeslagen in gletsjers en de kusten zich terugtrokken. En de mangrove van San Pedro werden op deze plek achtergelaten.”
Levend fossiel
Het betekent dat het mangrovebos eigenlijk een levend fossiel is; het bos stamt nog uit een vroegere tijd en heeft de grote veranderingen die sindsdien in het milieu plaatsvonden, wonder boven wonder overleefd. In feite zit het bos al meer dan 100.000 jaar vast in de tijd. “Deze ontdekking is belangrijk omdat het een wetenschappelijke verklaring biedt voor een raadselachtige paradox, namelijk de aanwezigheid van oceanische planten diep in het hart van een tropisch regenwoud,” zegt Ezcurra. “Het opent nieuwe deuren voor onderzoekers, aangezien het DNA van deze planten ons een ‘genetisch inkijkje’ geeft in de tropische kustplanten van zo’n 125.000 jaar geleden.”
Glimp van de toekomst
Aan de ene kant bieden de mangroven van de San Pedro-rivier ons belangrijke informatie over de ecologische geschiedenis van het tropische laagland gedurende de laatste 150.000 jaar. “Ze onderstrepen de dynamische veranderingen die de aarde heeft doorstaan tijdens het Pleistoceen,” verduidelijkt Ezcurra. Maar dat is het niet enige. De studie geeft ons namelijk ook een glimp van de toekomst. Momenteel zijn de zeespiegels wederom aan het stijgen. En uit de bevindingen blijkt dat slechts een kleine verandering in de zeespiegel al een dramatisch effect landinwaarts kan hebben. “De studie vertelt ons het lot van tropische laaglanden nu het klimaat in hoog tempo verandert,” aldus Ezcurra. “Het feit dat deze laaglanden tijdens het interglaciaal volledig onder water kwamen te staan, geeft een ontnuchterende beeld van hoe het de huidige kusten in de nabije toekomst zal vergaan.”
Bedreiging
Hoewel de onderzoeker niet denkt dat klimaatverandering een grote bedreiging voor het rode mangrovebos zal vormen, heeft het wel andere perikelen te verduren. “Het wordt ernstig bedreigd door tropische ontbossing en menselijke ontwikkeling,” zegt Ezcurra. “Dat is onze grootste zorg.” De onderzoeker merkt op dat de regio rond de onderzoekslocaties in de jaren zeventig systematisch werd ontbost door een misleidend ontwikkelingsplan. De oevers van de San Pedro-rivier werden alleen gespaard omdat de bulldozers er niet bij konden. Het gebied wordt nog altijd bedreigd door menselijke activiteiten. En dus benadrukken de onderzoekers de noodzaak om dit biologisch belangrijke gebied te beschermen.
“Het verhaal van de glaciale cycli tijdens het Pleistoceen zijn geschreven in het DNA van deze planten, dat nog door wetenschappers ontcijferd moet worden,” zo stellen de onderzoekers. Maar, volgens het team is het nog belangrijker dat de mangroven van San Pedro ons in feite waarschuwen voor de dramatische impact die klimaatverandering zou kunnen hebben op de kustvlakten van de Golf van Mexico, als we niet dringend actie ondernemen om onze uitstoot van broeikasgassen terug te schroeven.
