De grote neus is meer dan alleen een lelijkheid: het biedt zelfs verschillende voordelen, vooral als het gaat om het aantrekken van vrouwtjes.
Neusapen worden ook wel ‘s werelds meest onflatteuze dieren genoemd. En dat is als je naar hun grote en ongewone neus kijkt, ook niet zo verwonderlijk. Toch is de neusaap niet voor niets met zo’n ‘afzichtelijke’ neus uitgerust, zo schrijven onderzoekers nu in Scientific Reports.
Neusapen zijn bijzondere primaten die voornamelijk voorkomen op het eiland Borneo in Zuidoost-Azië. Ze staan bekend om hun unieke fysieke kenmerken, waaronder de grote, hangende neus die vooral bij mannetjes opvalt. Neusapen leven voornamelijk in mangrovebossen en langs rivieroevers, waar ze zich voeden met een dieet van bladeren, fruit en soms insecten. Ze kunnen bovendien goed zwemmen, wat ongebruikelijk is voor primaten. Helaas worden neusapen met uitsterven bedreigd, onder andere door verlies van leefgebied als gevolg van ontbossing. Daarnaast worden ze bejaagd voor hun vlees en worden vaak slachtoffer van illegale handel. Vanwege deze bedreigingen worden neusapen als kwetsbaar beschouwd en zijn ze onderhevig aan conservatie-inspanningen om hun voortbestaan te waarborgen.
In een nieuwe studie namen onderzoekers de neus van de neusaap beter onder de loep. “We waren nieuwsgierig naar waarom mannetjes zulke enorme neuzen hebben en of er iets bijzonders was aan de vorm van hun neusholtes,” legt onderzoeker Katharine Balolia uit. Om daar het fijne van te weten, maakten Balolia en haar team gebruik van 3D-scans van schedels uit museumcollecties om de grootte en vorm van de interne structuur van de neusholtes van deze primaten te meten.
Meer dan een lelijkheid
De onderzoekers ontdekten dat de grote neus meer is dan alleen een lelijkheid. “We kwamen erachter dat mannetjes veel grotere neusholtes hebben dan vrouwelijke apen, en hun neusholtes hebben ook een andere vorm,” vertelt Balolia. De botten in de neusholte van mannelijke neusapen zijn in de loop van de tijd flink veranderd, wat hen in staat stelt om luider en dieper te roepen. En dat is een hele handige aanpassing. “Dit helpt hen om hun gezondheid en dominantie aan anderen te tonen,” aldus Balolia.
Voordelen
De grote neus biedt verschillende voordelen. “Het helpt de mannetjes om vrouwtjes aan te trekken en concurrenten af te schrikken,” licht Balolia toe. “ En als een mannetje meer vrouwtjes kan aantrekken, betekent dit dat hij meer nakomelingen kan krijgen. Daarom helpt het hebben van een grote neus en het vermogen om luid te roepen mannetjes om indruk te maken op vrouwtjes en status te tonen.”
Hoe groter hoe beter
Kortom, hoe groter de neus hoe beter. En de grootste neuzen? Die hebben de oudere mannetjes. Zo ontdekten de onderzoekers dat de opening van de botachtige neusholte bij mannelijke neusapen, waar het vlezige neusweefsel vastzit, groter wordt naarmate ze ouder worden. Dit verklaart waarom oudere mannetjes de grootste neuzen hebben.
Jungle
De jungle-achtige omgeving waarin deze bedreigde primaten leven kan bovendien verklaren waarom hun neuzen zo groot zijn geworden. “Neusapen wonen in kustmangroven en beboste gebieden waar ze elkaar vaak niet door de bomen kunnen zien,” stelt Balolia. “Daarom zijn luide, nasale geluiden belangrijk voor communicatie, vooral tussen mannetjes.”
De studie is een primeur. Het is namelijk voor het eerst dat onderzoekers een eenduidige verklaring geven waarom neusapen van die enorme neuzen hebben. En hoe onooglijk die ook moge zijn, de neusaap is er waarschijnlijk maar wat blij mee.
