Het houten mes is bijna drie keer scherper dan een roestvrijstalen tafelmes, waardoor het met opmerkelijke eenvoud door bijvoorbeeld een biefstuk snijdt.
De scherpste messen die er op de markt te vinden zijn, zijn gemaakt van staal of keramiek. Dit zijn beide door de mens vervaardigde materialen, waarbij de messen onder extreme temperaturen in ovens moeten worden gesmeed. Dat kan natuurlijk duurzamer. En dus hebben onderzoekers in een nieuwe studie een nieuwe en vooral duurzamere manier ontwikkeld om vlijmscherpe messen te maken van – ja echt – hout.
Harde materialen
Dat onderzoekers daarin geslaagd zijn, is overigens best opmerkelijk. Kijk maar eens om je heen. Alle harde materialen die je dagelijks gebruikt, zijn waarschijnlijk door de mens vervaardigde materialen. Dat komt omdat natuurlijke materialen niet noodzakelijkerwijs voldoen aan onze eisen.
Keramische messen
Maar deze harde materialen zijn vaak niet erg duurzaam. “De productie van roestvrijstaal is bijvoorbeeld heel energie-intensief,” vertelt de onderzoeksleider Teng Li in een interview met Scientias.nl. “Daarom heeft het ook een aanzienlijke en negatieve impact op het milieu. Bij de vervaardiging van keramiek zijn bijvoorbeeld extreem hoge temperaturen (van wel duizenden graden Celsius) gemoeid.” Dat is overigens niet de enige reden waarom Li op zoek ging naar een alternatief voor keramische messen. “Dergelijke messen zijn vaak broos en moeten op een speciale manier gehanteerd worden om beschadigingen te voorkomen,” gaat de onderzoeker verder. “En ten slotte, hoewel keramische messen kunnen worden geslepen, vereist het speciaal gereedschap dat vaak vrij prijzig is.”
Hout
Genoeg reden voor Li om eens verder speuren. Want bestaat er een manier om duurzamere messen te vervaardigen, die alsnog voldoen aan onze eisen of zelfs beter presteren dan de huidige veelgebruikte exemplaren? Li richtte zijn pijlen op hout. “Cellulose, het hoofdbestanddeel van hout, heeft een hogere verhouding tussen kracht en dichtheid dan de meeste technische materialen, zoals keramiek, metalen en polymeren,” vertelt hij. “Maar ons bestaande gebruik van hout bereikt eigenlijk nauwelijks het volledige potentieel.”
Cellulose
Cellulose geeft hout de zogenaamde treksterkte. Maar, hout bestaat eigenlijk maar voor 40 à 50 procent uit dit component. De andere twee componenten zijn hemicellulose en lignine. De onderzoekers probeerden hout zo te verwerken, dat deze laatstgenoemde zwakkere componenten werden verwijderd zonder het celluloseskelet aan te tasten. Hiervoor kookten ze het hout in een chemisch bad van 100 graden Celsius – een aanzienlijke lagere temperatuur dan wat er nodig is om keramiek te vervaardigen.
Houten messen
Wat eruit rolde, was zogenaamd ‘gehard hout’ waar de onderzoekers met succes vlijmscherpe messen van wisten te fabriceren. Het houten mes is bijna drie keer scherper dan een roestvrijstalen tafelmes, waardoor het volgens Li ‘gemakkelijk door een medium doorbakken biefstuk snijdt’ (zie ook de video hieronder).
Na gebruik kan het mes worden afgewassen en hergebruikt, waardoor het een veelbelovend alternatief is voor stalen, keramische en plastic wegwerpmessen.
Overigens zijn messen niet de enige voorwerpen die van het geharde hout gemaakt kunnen worden. De onderzoekers hebben namelijk tevens spijkers vervaardigd, die even scherp zijn als conventionele stalen exemplaren. Maar, in tegenstelling tot de welbekende spijker, zijn de houten varianten bestand tegen roesten. Tijdens een experiment slaagde het team er zelfs in de houten spijkers door drie planken te hameren, zonder ze te beschadigen. Naast messen en spijkers, hoopt Li in de toekomst ook hardhouten vloeren te maken die beter bestand zijn tegen krassen en slijtage.
Ook met het oog op een toekomstige circulaire economie bieden de houten messen uitkomst. “Volgens een recente studie staan er meer dan 3 biljoen volgroeide bomen op aarde,” zegt Li. “Dit vertaalt zich naar meer dan 400 bomen voor elk persoon in de wereld. Bovendien zijn bomen hernieuwbaar en hout duurzaam. Er zijn vruchtbare kansen voor ons om algemeen beschikbare materialen in de natuur te gebruiken voor een duurzame toekomst. Door natuurlijk hout nog hogere prestaties te geven, kunnen we het volledige potentieel ervan verkennen. De kansen die uit dit onderzoek naar voren komen, zijn in ieder geval bemoedigend.”
Vervangen
Mogelijk zouden de houten messen op den duur het roestvrijstalen tafelmes volledig kunnen vervangen, zeker aangezien eerstgenoemden zelfs beter snijden. “In onze keukens hebben we veel stukken hout die we heel lang gebruiken, zoals een snijplank, eetstokjes of een deegroller,” somt Li op. “Ook houten messen kunnen vele malen worden gebruikt als je ze tijdig slijpt en ze goed onderhoudt.”
Om de houten messen daadwerkelijk op de markt te brengen, wordt nu gekeken of de productietijd kan worden verkort en de gebruikte chemicaliën kunnen worden gerecycled om de productiekosten te verlagen. “Dit zal enige tijd en extra onderzoeks- en ontwikkelingsinspanningen vergen,” zegt Li. “Maar het is zeker de moeite waard.”
