Terwijl kuststeden in China, Singapore en Australië zich uitbreiden, worden mangrovebossen zodanig aangetast dat hun CO2-uitstoot flink toeneemt. Dat zien we voor onze ogen gebeuren, maar dreigt in de toekomst een verdere vlucht te nemen. Zo waarschuwen onderzoekers dat de jaarlijkse uitstoot van aangetaste mangrovebossen tegen het eind van deze eeuw met 50.000 procent zal zijn toegenomen.
Mangrovebossen zijn unieke bosgebieden. Ze bestaan uit mangroven: struiken of bomen met wortels die voor een groot deel boven de grond of het water uitsteken. Je vindt ze vaak in tropische kustgebieden en rivierdelta’s, waar ze veel water en voedingsstoffen tot zich kunnen nemen. “Hierdoor worden ze erg productief, wat er uiteindelijk voor zorgt dat ze heel veel CO2 op kunnen slaan in de grond,” legt onderzoeker Shih-Chieh Chien aan Scientias.nl uit. “Het water dat deze grond vaak bedekt werkt heel isolerend en zorgt ervoor dat de CO2 grotendeels in de grond blijft.”
Bedreigd en vernietigd
In een tijd waarin de CO2-concentratie in de atmosfeer al veel te hoog ligt en tot een flinke opwarming van de aarde leidt, zouden we die mangrovebossen daar heel dankbaar voor moeten zijn. Maar de realiteit is anders. Want mangrovebossen worden in toenemende mate bedreigd en wel door het oprukken van de mens. Kuststeden die willen groeien, moeten hiervoor steeds vaker mangroven vernietigen, waardoor uiteindelijk de door de mangroven enorme, jarenlang zorgvuldig opgeslagen hoeveelheden CO2 vrijkomen. De hoeveelheid CO2 die mangrovebossen kunnen opnemen, neemt dus af. Dat gebeurt nu al, maar wordt de komende decennia naar verwachting ook zeker niet minder. En dat komt niet alleen doordat steeds meer mangroven echt vernietigd worden. Maar ook doordat overblijvende mangrovebossen steeds dichter bij bewoond gebied komen te liggen en daar minder goed in staat zijn om CO2 op te nemen. Tot die laatste conclusie komen onderzoekers in het blad Environmental Research Letters. “Uit ons onderzoek blijkt dat er sprake is van een negatieve associatie tussen bevolkingsdichtheid en hoeveel CO2 mangroven vast kunnen houden,” aldus Chien.
Regressiemodel
Voor het onderzoek hebben de wetenschappers gebruik gemaakt van een grote database en deze blootgesteld aan een regressiemodel. Chien licht toe: “In het kort betekent dit dat we verschillende mangroven met elkaar hebben vergeleken. Hierbij viel het ons op dat mangroven die in relatief onbewoonde gebieden liggen ook meer CO2 op kunnen slaan in de grond. Helaas was het omgekeerde ook waar; we ontdekten dat mangroven in de buurt van kuststeden ongeveer 37% minder CO2 op konden slaan op het moment dat er een stad in de buurt is waar meer dan 300 inwoners per vierkant kilometer wonen. Dit is in vergelijking met mangroven in onbewoonde gebieden. We kunnen dit verklaren doordat er, over het algemeen, minder voedingsstoffen in de grond zitten nabij steden, waardoor mangroven dus minder goed hun taak kunnen vervullen. Echter zijn er ook nog andere redenen te noemen waarom mangroven uiteindelijk minder goed CO2 vast kunnen houden in de grond. Zo kan lucht-, water- en grondvervuiling een negatief effect hebben. Ook is het mogelijk dat de mangroven schade oplopen door extreme weersomstandigheden of doordat bomen minder snel groeien dan verwacht.”
De onderzoeker wijst er verder op dat er helaas nog veel meer nadelen kleven aan een mangrovebos dat niet het spreekwoordelijke ei kwijt kan: “Uiteindelijk betekent dit voor de kuststeden zelf dat het hier veel warmer zal worden,” vertelt Chien. “De afgelopen 20 jaar zijn er veel mangroven vernietigd om urbanisatie mogelijk te maken. Als je vervolgens op een globale schaal naar de CO2-opname kijkt van mangroven zal het je niet verbazen dat, door de vernietiging van mangroven, deze uiteindelijk in totaal minder CO2 uit de lucht kunnen halen. Uit onze berekeningen is gebleken dat mangroven gedurende de afgelopen 20 jaar per jaar ongeveer 7,92 miljoen ton CO2 minder op konden nemen. In het onderzoek hebben we deze misgelopen opname gecategoriseerd als CO2-uitstoot. Dit betekent dus dat, in totaal, de vernietiging van mangroven gedurende de afgelopen 20 jaar verantwoordelijk is voor een uitstoot van 158,4 miljoen ton aan CO2.”
Puntje van de ijsberg
Echter is dit volgens het onderzoek nog maar het puntje van de ijsberg. De verwachting is dat de bevolkingsdichtheid op aarde in de toekomst zal toenemen, wat uiteindelijk dus zal betekenen dat veel mangroven ruimte zullen moeten maken voor groeiende steden, terwijl andere mangroven minder efficiënt hun werk kunnen doen omdat steden steeds dichter in de buurt komen. Hierdoor zal de CO2-uitstoot tegen het eind van deze eeuw oplopen van 7,92 miljoen ton naar 3392 miljoen ton per jaar.
Deze uitstoot kan er uiteindelijk lokaal voor zorgen dat hitte minder makkelijk weg kan, waardoor er een soort van heat island-effect op zal treden. Dit effect valt momenteel vaak te zien bij steden die in gebergten liggen en waar de uitgestoten CO2 niet makkelijk weg kan, doordat de bergen om de stad heen deze uitstoot als het ware ‘vasthouden’. Hierdoor blijft de CO2 als een deken over de stad heen liggen, waardoor de temperatuur in de stad zelf significant toeneemt. Chien laat weten: “Volgens ons onderzoek worden vooral mangroven in China, Singapore en Australië aangetast. Dit is omdat de bevolkingsdichtheid in deze gebieden het hoogst is. Helaas heeft ons onderzoek niet gekeken naar mogelijke oplossingen voor het probleem. Wat we echter al wel zien is dat samenlevingen steeds groter worden en dus meer grondstoffen nodig hebben. Het simpelweg ‘teruggeven’ van de vernietigde gebieden is waarschijnlijk niet echt een mogelijkheid. Ondanks dat moet er wel echt een oplossing gevonden worden.”
Toch roept het onderzoek ook een aantal nieuwe vragen op. Chien sluit af: “Vooralsnog blijkt uit het onderzoek dat de gevonden associatie relatief zwak wordt op het moment dat je weerfactoren meerekent, zoals temperatuur en neerslag. Het zou dus kunnen zijn dat deze elementen de mangrovegrond een handje helpen om het CO2 vast te houden. Voor nu hebben we in ieder geval meer lokale onderzoeken nodig om de gevonden associatie beter te kunnen staven.”
