Gebrek aan voldoende beschermingsmaatregelen heeft ertoe geleid dat de Rafflesia met uitsterven wordt bedreigd. Daarom stellen onderzoekers nu een dringend actieplan voor om deze bijzondere bloem van de ondergang te redden.
Dat Rafflesia een vreemde plant is, is bijna een understatement. Hij stinkt niet alleen vreselijk, ook heeft hij geen bladeren en geen steel, maar enkel een bloem. En die gaat dan ook nog eens de boeken in als de grootste ter wereld! Rafflesia is altijd een van de grootste mysteries in de plantenwereld geweest en heeft gedurende vele eeuwen de nieuwsgierigheid van wetenschappers gewekt. Onderzoekers hebben nu echter ontdekt dat de iconische plant ernstig wordt bedreigd. En dus doen ze een dringende oproep om ‘m voor uitsterven te behoeden.
Rafflesia
Rafflesia is om meerdere redenen een bizarre plant. Zo is het in feite een parasitaire plant die geen eigen bladeren, stengels of wortels heeft. In plaats daarvan parasiteert het op bepaalde soorten wijnstokken in tropische regenwouden in Zuidoost-Azië. Het grootste deel van zijn bestaan houdt de plant zich verborgen. Hij houdt zich schuil als een netwerk van draadvormige structuren in de gastheerplant. Op onvoorspelbare momenten ontstaat er echter een knop die lijkt op kool, die door de schors van de wijnstok heen breekt en uiteindelijk uitgroeit tot een grote bloem, van soms wel een meter groot. Deze bloem verspreidt een onaangename geur van rottend vlees om vliegen aan te trekken die de bloem bestuiven. Vanwege de vieze geur staat Rafflesia ook wel bekend als de ‘lijkbloem’.
Ongrijpbaar
Vanwege zijn ongrijpbare levenscyclus is Rafflesia nog altijd een raadsel voor wetenschappers. Bovendien worden er nog altijd nieuwe soorten ontdekt. Op dit moment zijn er 42 Rafflesia-soorten bekend. In een nieuwe studie wilden onderzoekers weten hoe kwetsbaar deze unieke plant is. En daarom heeft een groep wetenschappers het allereerste wereldwijde samenwerkingsnetwerk opgericht om de gevaren waarmee Rafflesia wordt geconfronteerd te onderzoeken en beoordelen.
Bedreigd
De resultaten van de studie zijn verontrustend. Zo blijkt dat alle 42 Rafflesia-soorten in gevaar verkeren. Op basis van de criteria van de IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources, het samenwerkingsverband dat de Rode Lijst opstelt, een internationale database die de bedreigingsstatus van verschillende diersoorten en planten beoordeelt) hebben de onderzoekers 25 soorten als ‘ernstig bedreigd’, 15 soorten als ‘bedreigd’ en twee als ‘kwetsbaar’ geclassificeerd. Maar wat nog alarmerender is, is dat slechts één soort (Rafflesia magnifica) op de Rode Lijst staat vermeld. Meer dan twee derde (67 procent) van de soorten wordt niet beschermd, wat betekent dat deze het risico lopen om voorgoed te verdwijnen.
Gevaar
Waarom deze planten het moeilijk hebben? Rafflesia-soorten hebben meestal zeer kleine leefgebieden, waardoor ze bijzonder gevoelig zijn voor vernietiging van hun natuurlijke omgeving. Daarnaast heeft het onderzoek aangetoond dat veel van de nog overgebleven soorten uit slechts enkele afzonderlijke planten bestaan, die zich ook nog eens in onbeschermde gebieden bevinden, wat hen zeer kwetsbaar maakt. Ten slotte zijn pogingen om Rafflesia in botanische tuinen te kweken tot nu toe nog niet erg succesvol geweest. “Het behoud van het natuurlijke leefgebied van de plant is daarom een dringende prioriteit,” aldus de onderzoekers.
Actieplan
Om deze bedreigingen aan te pakken, bepleiten de onderzoekers dat alle Rafflesia-soorten onmiddellijk moeten worden opgenomen op de Rode Lijst van bedreigde soorten van de IUCN. Maar dat is niet het enige. Ook willen ze dat de leefgebieden van Rafflesia beter worden beschermd. In Zuidoost-Azië verdwijnen bossen op een alarmerend snel tempo, en veel van de bekende Rafflesia-populaties bevinden zich in zeer nabije buurt van snel groeiende menselijke gemeenschappen. Daarnaast stelt het team dat het belangrijk is om een grondiger begrip te krijgen van de volledige verscheidenheid aan Rafflesia-soorten, zodat dit begrip kan bijdragen aan weloverwogen beslissingen. Er wordt namelijk aangenomen dat er nog steeds onontdekte Rafflesia-soorten bestaan. Het is moeilijk om iets te beschermen als we niet eens weten dat het bestaat, dus het uitvoeren van onderzoeksexpedities en genetische analyses is van cruciaal belang om te achterhalen hoeveel verschillende Rafflesia-soorten er werkelijk zijn. Ten vierde benadrukken de onderzoekers het belang van het vinden van manieren om Rafflesia succesvol te kweken buiten hun normale leefomgeving. Ten slotte pleit het team voor het opzetten van nieuwe ecotoerisme-projecten om de lokale gemeenschappen te betrekken bij de bescherming van Rafflesia.
De onderzoekers hopen op deze manier de bijzondere Rafflesia te redden. Maar dat niet alleen. Ook zouden ze graag zien dat er meer aandacht komt voor de instandhouding van planten in het algemeen. Iets waar op dit moment eigenlijk te weinig aandacht voor is. “Deze recente studie onderstreept dat de inspanningen voor de bescherming van planten, zelfs als ze iconisch zijn, niet gelijke tred houden met die voor dieren,” aldus Chris Thorogood, auteur van de studie. “Er is nu dringend behoefte aan een gecoördineerde, internationale aanpak om enkele van ’s werelds meest bijzondere bloemen te redden, waarvan de meeste nu op het randje van de afgrond bungelen.”
