En met name in ontwikkelingslanden is de toename alarmerend.
Bijna iedereen heeft het wel in huis: een pak sap of een fles frisdrank. Het is een makkelijke dorstlesser voor wie niet altijd zin heeft in water. Maar gezond? Dat is het niet. Een nieuwe studie onthult nu de verontrustende gezondheidseffecten van suikerhoudende dranken. Want wereldwijd leiden ze elk jaar tot miljoenen nieuwe gevallen van diabetes en hartziekten.
Miljoenen nieuwe gevallen
De cijfers zijn zorgelijk. Zo schat de studie dat gezoete drankjes wereldwijd elk jaar verantwoordelijk zijn voor 2,2 miljoen nieuwe gevallen van type 2-diabetes en 1,2 miljoen nieuwe gevallen van hart- en vaatziekten. “Dit is een volksgezondheidscrisis die om onmiddellijke actie vraagt”, zegt Dariush Mozaffarian, directeur van het Food is Medicine Institute aan de Friedman School van Tufts University, in gesprek met Scientias.nl. “Overheden nemen terecht maatregelen wanneer zelfs tientallen mensen sterven door voedselvergiftiging of andere te voorkomen risico’s. Suikerhoudende dranken veroorzaken echter veel grotere schade, maar krijgen veel minder aandacht. Het is tijd om dit tragische en te voorkomen leed te erkennen en aan te pakken.”
Ontwikkelingslanden
De situatie is vooral nijpend in ontwikkelingslanden. Naarmate landen zich ontwikkelen en de inkomens stijgen, worden suikerrijke dranken steeds gemakkelijker verkrijgbaar en verleidelijker, aldus de onderzoekers. In Sub-Sahara Afrika blijken gezoete drankjes bijvoorbeeld verantwoordelijk voor meer dan 21 procent van alle nieuwe gevallen van diabetes. In Latijns-Amerika en het Caribisch gebied zorgen ze voor bijna 24 procent van de nieuwe diabetesgevallen en meer dan 11 procent van de nieuwe gevallen van hart- en vaatziekten. “Suikerhoudende dranken worden volop gepromoot en verkocht in lage- en middeninkomenslanden”, legt Mozaffarian uit. “Deze gemeenschappen consumeren niet alleen schadelijke producten, maar zijn vaak ook minder goed in staat om de gezondheidsproblemen op lange termijn aan te pakken.”
Landen
Colombia, Mexico en Zuid-Afrika behoren tot de landen die het zwaarst getroffen zijn. In Colombia is meer dan 48 procent van alle nieuwe gevallen van diabetes het gevolg van de consumptie van suikerrijke dranken. In Mexico wordt bijna een derde van de nieuwe diabetesgevallen in verband gebracht met dergelijke drankjes. En in Zuid-Afrika is 27,6 procent van de nieuwe diabetesgevallen en 14,6 procent van de hart- en vaatziekten te wijten aan de consumptie ervan. Wat maakt dat juist deze landen zo hard worden getroffen? “Deze landen hebben jonge bevolkingen, sterke marketingcampagnes van de industrie, onregelmatige toegang tot schoon water en koesteren vaak de wens om op Amerika of Europa te lijken”, verklaart Mozaffarian desgevraagd. “Dit alles samen heeft geleid tot een cultuur waarin suikerhoudende dranken als normaal of zelfs als iets feestelijks worden gezien.”
Schadelijk
Veel mensen staan te weinig stil bij de nadelen van gezoete drankjes. Deze dranken worden snel verteerd, waardoor de bloedsuikerspiegel snel stijgt, terwijl ze weinig voedingswaarde bieden. Bij regelmatig gebruik leidt dit op de lange termijn tot gewichtstoename, insulineresistentie en een reeks stofwisselingsproblemen die samenhangen met type 2-diabetes en hartziekten, twee van de grootste doodsoorzaken wereldwijd. “De toegevoegde suiker wordt in grote hoeveelheden geconsumeerd, snel opgenomen en razendsnel afgebroken – een driedubbele klap”, stelt Mozaffarian. “Dit overspoelt het bloed met suiker, legt een zware last op de alvleesklier, veroorzaakt vet rondom de buikorganen en zet ontstekingen in gang.” Volgens de onderzoekers lopen mannen meer risico dan vrouwen om de gevolgen van suikerhoudende dranken te ervaren, en jongere volwassenen hebben meer kans dan oudere leeftijdsgenoten.
Enkele maanden geleden sloegen dezelfde onderzoekers ook al alarm, toen ze ontdekten dat kinderen over de hele wereld steeds meer gezoete drankjes nuttigen. Uit die bevindingen bleek dat kinderen in 2018 gemiddeld bijna een kwart (23 procent) meer suikerrijke dranken consumeerden dan in 1990 het geval was. Jongeren drinken wereldwijd gemiddeld zo’n 3,6 porties suikerrijke dranken per week. Bovendien bleek uit het onderzoek dat kinderen en tieners in 56 landen – samen goed voor 238 miljoen jongeren, oftewel 10 procent van de wereldwijde jeugd – gemiddeld zeven of meer porties per week drinken.
Volgens de onderzoekers zijn er dringend effectieve maatregelen nodig om wereldwijd de consumptie van suikerhoudende dranken te verminderen. “Maar waarom gebeurt dat eigenlijk niet allang? Het grootste obstakel is de wereldwijd ingeburgerde cultuur van ongezond eten – het idee dat junkfood gewoon is en geen probleem vormt”, vertelt Mozaffarian. “Dit wordt versterkt door sterke marketing en lobbyactiviteiten van de industrie, die de verkoop hoog willen houden en effectief beleid willen blokkeren.”
Maatregelen
Mozaffarian pleit dan ook voor een brede aanpak, met onder andere volksgezondheidscampagnes, striktere regels voor advertenties en belastingen op gezoete drankjes (de welbekende suikertaks. “Een belasting die de prijs met 25 tot 50 procent verhoogt, kan niet alleen de consumptie terugdringen, maar ook de industrie aansporen om hun recepten aan te passen en het suikergehalte te verlagen”, merkt Mozaffarian op. “Dit effect is nog sterker wanneer de belasting wordt gebaseerd op de hoeveelheid suiker in plaats van het volume van de drank. Andere mogelijke maatregelen zijn onder meer streng inkoopbeleid, zoals het verbieden van de verkoop en aanschaf van suikerhoudende dranken in scholen, ziekenhuizen en overheidsgebouwen. Daarnaast kunnen waarschuwingslabels en grootschalige publiekscampagnes helpen om bewustzijn te creëren en gedrag te veranderen.”
Suikertaks
Een aantal landen heeft al actie ondernomen. Zo voerde Mexico, waar de consumptie van suikerhoudende dranken per hoofd van de bevolking tot de hoogste ter wereld behoort, in 2014 een belasting op deze dranken in. De eerste resultaten wijzen erop dat deze maatregel heeft geholpen om het gebruik te verminderen, met name onder mensen met een lager inkomen. Wereldwijd hebben ondertussen 43 landen een suikertaks ingevoerd, waarvan 10 Europese landen (Ierland, België, Estland, Finland, Hongarije, Letland, Portugal, Frankrijk, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk). Over het Verenigd Koninkrijk is bekend dat dit heeft bijgedragen aan een daling van het aantal kinderen met overgewicht.
Toch zijn we er nog lang niet. Wereldwijde actie is cruciaal om de schadelijke effecten van overmatige suikerconsumptie te beperken. “Vooral in Latijns-Amerika en Afrika, waar de consumptie torenhoog is en de gezondheidsimpact zwaar weegt, ligt nog een grote uitdaging”, stelt Mozaffarian. “Als samenleving moeten we de strijd tegen suikerhoudende dranken serieus oppakken.”
