Of je ze nu kent van de geschiedenisles of uit een horrorfilm, we hebben allemaal wel een idee bij de mummies van de oude Egyptenaren. Maar wist je dat ze ook dieren mummificeerden? Onderzoek naar een krokodillenmummie biedt een interessant inkijkje in de laatste uren van zijn leven.
Miljoenen dieren zijn bewaard gebleven, doordat de Egyptenaren zo fanatiek aan het balsemen waren. Het maakt dat onderzoekers nu mooi met een CT-scan konden achterhalen hoe een krokodil aan zijn einde kwam en hoe zijn lichaam na de dood werd behandeld.
Een lichaam voor het hiernamaals
De Egyptenaren geloofden dat een lichaam geconserveerd moest worden, zodat de ziel van de overledene in het hiernamaals een nieuw leven kon beginnen. Dieren waren in die zin net zo goed belangrijk. Sommigen vervulden een religieuze functie en bewogen tussen de aardse wereld en het godenrijk, was de overtuiging. Zo werden haviken geassocieerd met de zonnegod Horus, omdat ze hoog in de lucht vlogen, dichter bij de zon en dus bij de god zelf. Katten werden gelinkt aan de vruchtbaarheidsgodin Bastet, een dappere en beschermende moederfiguur. De meeste dierenmummies waren offers of geschenken.
Het mooie is dat deze mummies een geweldige momentopname zijn van de dierenwereld tussen 750 voor en 250 na Christus. Sommige gemummificeerde soorten bestaan niet eens meer in Egypte. Zo zagen de oude Egyptenaren dagelijks ibissen langs de oevers van de Nijl. Er zijn er miljoenen gemummificeerd als offer aan Thoth, de god van de wijsheid en de schrijfkunst. Door klimaatverandering en verwoestijning zijn de vogels echter niet meer in Egypte te vinden. Ze zijn naar het zuidelijkere Ethiopië getrokken.
Offer aan de god Sobek
Een ander vaak gemummificeerd dier is de krokodil. Die diende als offer aan Sobek, de god van de Nijl die verantwoordelijk was voor de jaarlijkse vloed waardoor water en voedselrijk slib naar de landbouwgrond werd gebracht. De krokodil was ook een soort talisman om het kwaad af te weren. Mensen droegen krokodillenhuid als kleding of hingen een krokodil boven de deur van hun huis.
De meeste mummies zijn van kleine krokodillen. Het lijkt erop dat de oude Egyptenaren manieren hadden om de jongen uit te broeden en in leven te houden tot ze nodig waren. Er zijn ook plekken gevonden die gewijd waren aan de incubatie van eieren en het grootbrengen van de jongen. Sommigen werden vertroeteld en mochten een natuurlijke dood sterven.
In de scanner
Maar naar mate de dieren groter werden, nam het gevaar toe. Vermoedelijk werden de grotere exemplaren dan ook in het wild gevangen en snel gedood voor mummificatie. Onderzoek naar de gemummificeerde resten van grotere dieren heeft uitgewezen dat de dieren schedeltrauma’s hadden die door mensen zijn toegebracht, waarschijnlijk door een poging om het dier te doden.
De pas onderzochte krokodilmummie is 2,23 meter lang en biedt aanwijzingen over hoe de dieren mogelijk werden gevangen. Hij is in een ziekenhuis in Manchester onder de scanner gelegd, zodat de onderzoekers precies konden zien hoe het er van binnen uitzag, zonder dat ze de mummie kapot maakten, zoals vroeger vaak gebeurde. De röntgenfoto’s en CT-scans lieten zien dat het spijsverteringskanaal van het dier was gevuld met kleine stenen. Krokodillen eten die vaak op, omdat ze helpen om voedsel te verteren. Ook kunnen ze daarmee hun drijfvermogen reguleren.
Grote vishaken
Het maakt duidelijk dat de oude Egyptenaren de inwendige organen niet verwijderden om de ontbinding te vertragen. Tussen de stenen vonden de onderzoekers ook nog een metalen vishaak en een vis. Vermoedelijk vingen de Egyptenaren de dieren dus met behulp van grote haken waaraan een vis zat als aas. Dat komt overeen met het verslag van de bekende Griekse historicus Herodotus, die Egypte in de 5de eeuw voor Christus bezocht en schreef over varkens die aan de oevers van de Nijl werden geslagen om de krokodillen te lokken, die vervolgens werden gevangen met haken met aas eraan.
Het is een interessante vondst, juist omdat er maar zo weinig bekend is over dierenverering en mummificatie. De meeste informatie is afkomstig van klassieke schrijvers die naar het land reisden, omdat de Egyptenaren zelf er weinig over hebben vastgelegd. Nu kan moderne technologie ons helpen om veel van die verhalen te bevestigen en nog meer te weten te komen over de rol van dieren bij de oude Egyptenaren.
