Wetenschappers komen met reddingsplan voor…zand

De vraag naar zand neemt rap toe. En een groot tekort dreigt. Hoog tijd voor actie.

Dat concluderen onderzoekers in een opiniestuk dat eerder deze maand in het blad Nature is verschenen. In het artikel pleiten ze ervoor om het dreigende tekort aan zand wereldwijd hoog op de agenda te zetten. Want een leven zonder zand: dat lijkt ondenkbaar. “Zand is een fundamentele component van het moderne leven,” stelt onderzoeker Chris Hackney. “Het maakt deel uit van cement en betonconstructies (…) Het zit in glazen panelen en ramen.” Maar ook de siliciumchips die in onze laptops, computers en smartphones zitten, worden gemaakt van zand. “Je ziet dat zonder zand wereldwijde communicatienetwerken, de wereldwijde economische handel en het wereldwijd delen van informatie eigenlijk onmogelijk is, omdat dat allemaal afhankelijk is van het internet en elektronische apparaten.”

Tekort
Het moge duidelijk zijn dat zand een cruciale rol speelt in onze samenleving. Het is overal. En dat maakt het wellicht lastig om te geloven dat zand schaars aan het worden is. En toch is dat zo. “Wat we weten is dat onze huidige vraag naar zand naar schatting uitkomt op zo’n 50 miljard ton per jaar,” vertelt Hackney aan Scientias.nl. “Dat komt ongeveer overeen met 20 kilogram per dag per persoon. De rivieren op aarde transporteren ongeveer 19 miljard ton sediment per jaar. Dus we gebruiken meer dan 2,5 keer meer zand dan er elk jaar van nature wordt aangevoerd. En hoe groter dat tekort wordt, hoe sneller we onze zandreserves uitputten.”

De bouw verbruikt op jaarbasis zo’n 25 miljard ton zand. Afbeelding: Free-Photos / Pixabay.

Het is een groeiend probleem. Naar schatting neemt de vraag naar zand de komende decennia alleen maar toe. “Tussen 2000 en 2100 zal de vraag naar zand naar verwachting met 300% stijgen, terwijl de prijs met zo’n 400% stijgt,” aldus onderzoeker Mette Bendixen.

Aanbevelingen
Er moet iets gebeuren om te voorkomen dat het zand werkelijk opraakt. Maar wat dan? In hun opiniestuk komen Hackney en collega’s met verschillende aanbevelingen. “Allereerst moeten we duurzame bronnen van zand identificeren, daarnaast moeten we nieuwe technieken en methoden ontwikkelen die ons minder afhankelijk maken van zand en ons verdiepen in het hergebruik van zand in de bouwsector,” stelt Hackney. “Ook moeten we gebouwen en infrastructuur zo ontwerpen dat er minder cement en andere zandrijke materialen nodig zijn.” Wat volgens de onderzoekers ook belangrijk is, is dat er op internationaal niveau maatregelen worden getroffen om het illegaal mijnen van zand tegen te gaan en de extractie van zand nauwkeuriger te monitoren. Als laatste is het ook belangrijk dat mensen zich bewust worden van de waarde van zand en de impact die (illegale) zandextractie op het milieu en ook op de samenleving heeft.

Bewustwording
Dat stukje bewustwording is hard nodig. Want weinigen zullen zich spontaan realiseren dat er een tekort aan zand dreigt. “Beelden van enorme vergezichten in de Sahara en prachtige witte stranden suggereren dat er sprake is van een vrijwel eindeloze voorraad,” stelt Hackney. “Wat wij aan het publiek duidelijk moeten maken, is dat woestijnzand voor de bouw onbruikbaar is, omdat de korrels te glad zijn en niet goed samenbinden. Dat betekent dat er voor de bouw – een sector die zo’n 25 miljard ton zand per jaar verbruikt – alleen zand van rivieren en kusten gebruikt wordt. Het is een beetje vergelijkbaar met het zien van een afbeelding van de aarde en denken dat er genoeg drinkwater is voor iedereen, terwijl het grootste deel van het water zout is en dus niet geschikt is voor consumptie. We moeten het publiek er echt van doordringen hoe weinig zand er is.”

Wereldwijd probleem, wel grote regionale verschillen
Het dreigende zandtekort moet volgens de onderzoekers wereldwijd prominent op de agenda komen te staan, omdat het ook een wereldwijd probleem is. Tegelijkertijd benadrukken ze dat het probleem in het ene land wel groter is dan in het andere. “De extractie en het mijnen van zand uit rivieren voor economische doeleinden is in veel Europese landen bijvoorbeeld al verboden,” vertelt Hackney. “Maar in delen van Afrika, India en het zuidoosten van Azië wordt er op grote schaal en ongereguleerd zand aan de rivieren onttrokken en dat heeft een enorme en dramatische impact op het functioneren van deze riviersystemen.”

Het door Hackney en collega’s ter sprake gebrachte probleem is natuurlijk niet nieuw. Een paar jaar geleden luidden onderzoekers ook al de noodklok. Maar Hackney en collega’s gaan nog een stap verder. “Eerdere rapporten hebben in de afgelopen vijf jaar wel gewezen op de wereldwijde zandcrisis, maar waar wij vooral voor pleiten is dat er een plan komt om de zandschaarste aan te pakken.” Want, zo benadrukt Hackney, het is nog niet te laat. “We kunnen een zandtekort absoluut nog vermijden, maar dan moeten we wel nu in actie komen. Want als we niets doen tot het te laat is, komen we op een punt waarop er geen zand meer over is en zal de moderne samenleving een rappe verandering ondergaan die in bijna alle aspecten van het dagelijks leven gevoeld wordt.”

Bronmateriaal

"The world needs a global agenda for sand" - University of Colorado Boulder
Interview met Chris Hackney
Afbeelding bovenaan dit artikel: rawpixel / Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd