Een neushoorn radioactief maken: het klinkt misschien als een vreselijk slecht idee. Maar toch is dat wat onderzoekers momenteel in Zuid-Afrika doen, in een poging de dieren voor stroperij te behoeden.
Zuid-Afrika is de thuisbasis voor ’s werelds grootste populatie neushoorns. En daarmee is het ook een plek waar stropers – die het voorzien hebben op de hoorn van de neushoorns – hun hart kunnen ophalen. En dat doen ze. Alleen in het eerste kwartaal van 2025 werden in Zuid-Afrika al 103 neushoorns gestroopt.
Maatregelen
De afgelopen jaren zijn tal van maatregelen genomen om de neushoorns tegen stropers te beschermen, maar de cijfers maken pijnlijk duidelijk dat dat nog altijd onvoldoende lukt. Daarom wordt er nog altijd hard nagedacht over nieuwe, innovatieve manieren om de stropers het leven zuur te maken en de neushoorns een toekomst te geven. En een aantal jaren geleden kwam men daarbij op het – zo op het eerste gezicht waanzinnige – idee om de neushoorns radioactief te maken. Het ietwat wilde idee groeide uit tot een onderzoeksproject – het Rhisotope Project. En uit dat project blijkt nu dat het helemaal niet zo’n gek idee is.
Hoe werkt het?
Het idee is vrij eenvoudig: men neme wat radioactieve isotopen en injecteert die in de hoorn van de neushoorn. Vervolgens laat je de neushoorn weer los. Als deze vervolgens gestroopt wordt en stropers de hoorn het land uit proberen te smokkelen, is de kans heel groot dat ze gepakt worden. Nabij grenzen, havens en op luchthavens worden namelijk reeds standaard instrumenten ingezet die nucleaire straling kunnen detecteren. En die zullen ook de hoorns opmerken, waarna de smokkelaars direct kunnen worden opgepakt. En, zo is de gedachte, als de pakkans toeneemt, worden hoorns een stuk minder aantrekkelijk voor stropers en zal de neushoornstroperij dus afnemen.
Onderzoeksvragen
In theorie klonk het allemaal prachtig. Maar onduidelijk was hoe dat in de praktijk ging werken: was het wel veilig om neushoorns radioactief te maken? En konden de stralingsmeters de hoorns inderdaad opmerken, ook als die bijvoorbeeld diep weggestopt werden in zeecontainers? Over die vragen hebben de onderzoekers zich de afgelopen jaren binnen het Rhisotope Project gebogen en hun bevindingen wijzen nu niet alleen uit dat neushoorns geen hinder ondervinden van hun radioactieve hoorn, maar ook dat de radioactieve hoorns gemakkelijk te detecteren zijn met instrumenten die reeds bij grenzen, havens en luchthavens worden ingezet.
Gezondheid
De onderzoekers baseren die conclusie op een experiment, waarbij ze de hoorn van 20 neushoorns injecteerden met radioactieve isotopen. Vervolgens hielden ze de gezondheid van de dieren gedurende zes maanden nauwlettend in de gaten. Daarbij werd onder meer regelmatig bloed afgenomen om te kijken of er sprake was van cellulaire beschadigingen. Het onderzoek onthult dat de neushoorns geen enkele hinder ondervinden of schade oplopen door de nucleaire injecties.
Nuttig
Maar had het injecteren ook zin? In andere woorden: maken de radioactieve isotopen in de hoorn het ook een stuk gemakkelijker om gestroopte hoorns bij de grens te detecteren – en smokkelnetwerken op te rollen? Om dat te achterhalen, maakten de onderzoekers gebruik van 3D-geprinte neushoornhoorns, die eveneens radioactief waren gemaakt. Vervolgens verstopten ze deze onder meer in handbagage en luchtvrachtzendingen. “En in elke situatie zorgde zelfs één enkele hoorn – met aanzienlijk lagere niveaus van radioactiviteit dan waar in de praktijk sprake van zal zijn – ervoor dat de stralingsdetectoren afgingen,” vertelt onderzoeker James Larkin, verbonden aan de Univeriteit van Witwatersrand in Johannesburg. Zelfs als de hoorns in een goedgevulde zeecontainer werden gestopt, werden ze aan de hand van hun radioactiviteit nog opgemerkt door de stralingsmeters. “Wij hebben, zonder enige twijfel, aangetoond dat het proces volledig veilig is voor het dier,” stelt Larkin. “En effectief, omdat de hoorn opgemerkt wordt door de nucleaire veiligheidssystemen van de douane.”
Inzet
Nu aangetoond is dat de aanpak veilig en effectief is, is de weg vrij om deze ook echt in te gaan zetten. En het Rhisotope Project roept natuurbeschermingsorganisaties dan ook op om hun neushoorns zo snel mogelijk met radioactieve isotopen te laten behandelen. “Wij zijn klaar om deze oplossing, die de neushoornstroperij echt kan doen afnemen, uit te rollen,” aldus Larkin.
En mogelijk blijft het niet bij radioactieve neushoorns. In de toekomst kan de aanpak volgens de onderzoekers wellicht ook ingezet worden om andere door stroperij bedreigde diersoorten voor ondergang te behoeden. Ze denken dan bijvoorbeeld aan olifanten of schubdieren.
