De bomenriffen blijken al na enkele maanden te barsten van het leven. Het toont aan dat de inheemse mariene biodiversiteit op een verrassende manier kan worden hersteld.
Riffen, zowel natuurlijke als door de mens gemaakte, zijn hotspots van mariene biodiversiteit. Maar helaas is de bodem van de Waddenzee tegenwoordig overwegend zanderig. Dat was overigens vroeger wel anders. In de afgelopen eeuwen zijn veel harde substraten geleidelijk aan verdwenen. In een nieuwe studie hebben onderzoekers geprobeerd nieuwe ‘riffen’ te creëren door bijna 200 gerooide perenbomen in het water te gooien. Of dat werkt? Nou en of!
Riffen
Harde ondergronden zoals drijfhout, veenbonken en stenen kwamen vroeger veelvuldig in de Waddenzee voor. Het vormde een fundament voor een tal van diersoorten zoals mossels en oesters. Ook trokken de riffen verschillende soorten vis, krabben en garnalen aan. Maar vooral in zeeën met een zachte bodem zijn dergelijke riffen nu schaars geworden. Veel harde substraten zijn verloren gegaan als gevolg van overbevissing van schelpdieren, baggeren, sleepnetten en diepzeemijnbouw. “Voordat de mens het landschap domesticeerde met landbouw, houtkap en rivierbeheer, vielen bomen in grote aantallen in rivieren en vonden een weg naar de zee,” vertelt Jon Dickson, onderzoeker bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. “We weten dat dergelijk verzonken hout al sinds het Jura aanwezig is in mariene ecosystemen en een thuis, onderdak en voedsel voor zeedieren biedt.”
Perenbomen
In een nieuwe studie vroegen onderzoekers zich af hoe ze deze verloren gegane biodiversiteit zouden kunnen herstellen. En in een nieuw experiment besloten ze 192 oude perenbomen in de Waddenzee te laten vallen. Deze werden per schip naar open water tussen Texel en Vlieland vervoerd. Daar werden de ‘bomenriffen’ verankerd in betonnen voeten en op vier verschillende locaties, ongeveer drie tot vier meter diep, naar de zachte zeebodem gebracht.
Enkele maanden later…
Vier maanden later werden de perenbomen kortstondig op een schip gehesen. Op die manier konden onderzoekers het aantal verschillende soorten organismen – denk aan schelpdieren, algen en poliepen – die zich op het hout hadden vastgehecht, tellen. Vervolgens liet het team de perenbomen weer zakken. Twee maanden later werd er rond elke boom drie visfuiken geplaatst. Alle vissen en schaaldieren in de vallen werden geïdentificeerd, geteld en gemeten, voordat ze weer ongedeerd werden vrijgelaten.
Het barst van het leven
Tot grote verrassing van de onderzoekers barsten de bomenriffen al binnen een halfjaar na plaatsing van het leven. “Binnen zes maanden waren de bomenriffen bedekt met een overvloed aan sessiele organismen (organismen die zich niet zelfstandig kunnen voortbewegen, red.) en algen,” zegt Dickson. “Bovendien huisvesten ze meer vis dan de omliggende gebieden.” In totaal vonden de onderzoekers vijftien soorten sessiele organismen, zoals zeepokken en poliepen. Ook troffen ze mosdiertjes, wieren en zeesterren aan. Daarnaast blijken er rond de bomenriffen zes vissoorten (waaronder wijting, grondel en paling) en vier soorten schaaldieren te leven. En dat terwijl er slechts 200 meter verderop, op een plek zonder bomenriffen, maar twee vissoorten en vijf soorten schaaldieren werden gevonden.
Biodiversiteit
Met de studie hebben de onderzoekers aangetoond dat gerooide perenbomen een goedkope en effectieve manier zijn om riffen te creëren, die de lokale diversiteit aan zeeleven vergroten. En dat ook nog eens over een zeer korte tijdspanne. “We laten zien dat de inheemse mariene biodiversiteit kan worden hersteld in een sterk aangetast ecosysteem zoals de Nederlandse Waddenzee door bomen als riffen te gebruiken,” concludeert Dickson.
Het betekent dat bomenriffen mogelijk een interessante herstelmaatregel kunnen zijn. Al hebben we nu natuurlijk alleen nog maar de Waddenzee als voorbeeld. ““Aangezien we ons experiment slechts in één zee hebben uitgevoerd, weten we nog niet hoe effectief bomenriffen zijn voor de kust van andere continenten,” stelt Dickson kritisch. “En hoe lang zullen ze als riffen functioneren, aangezien ze biologisch afbreekbaar zijn? Welke soorten zullen op de langere termijn in, op en om hen heen leven? Dit zijn vragen die we moeten beantwoorden.”
